آیا رژیم جمهوری اسلامی در پی رفع تنش در سیاست خارجی و سرکوب در داخل است؟

در حالی که خبرهای پراکنده و اظهارات مقامات سیاسی حاکی از وجود روند مذاکره میان تهران و واشنگتن است، نتایج احتمالی این مذاکرات هنوز روشن نیست. به نظر می‌رسد که برای رژیم جمهوری اسلامی تردیدی باقی نمانده که باید به هرترتیب از تنش‌های خارجی بکاهد، هرچند این رفع تنش در عرصۀ سیاست خارجی با افزایش سرکوب در داخل کشور همراه باشد.

ابراهیم رئیسی در اندونزی؛ افزایش سفرهای خارجی رئیس جمهوری اسلامی نشانگر تلاشهای ایران برای بهبود روابط خارجی است. AP - Achmad Ibrahim

روز جمعه ۲۶ خرداد، وزیر امور خارجۀ آمریکا طی یک کنفرانس مطبوعاتی گفت: «در مورد ایران، برخی خبرها را در بارۀ توافق اتمی یا توافق در بارۀ زندانیان می‌بینیم که حقیقت ندارند و یا نادرست‌اند.»

طی دو هفتۀ اخیر، چندین رسانۀ ایرانی یا غربی با اطمینان گفته‌اند که واشنگتن و تهران در مسیر دستیابی به توافقی هستند که می‌تواند موقتاً جای برجام را بگیرد. اما نه تنها آنتونی بلینکن، که مقامات جمهوری اسلامی نیز این خبرها را تکذیب کرده‌اند.

اگرچه حصول توافق از دو سو تکذیب شده، ولی از خبرها و اظهارات مقامات پیداست که مذاکره میان ایران و آمریکا، حداقل به شکل غیرمستقیم ادامه دارد. به نظر می‌رسد که در این میان، واسطه‌های اصلی همچنان برخی دولت‌های عرب منطقه باشند. در آخرین مورد، علی باقری کنی، سرپرست مذاکرات اتمی و معاون وزارت خارجه چهار روز قبل در توئیتر خبر داد که در ابوظبی، «با همتایان آلمانی، فرانسوی و انگلیسی خود ملاقات کرده و در مورد طیفی از موضوعات و نگرانی‌های متقابل» گفتگو کرده است.

به نوشتۀ خبرگزاری رویترز، علی باقری کنی در عمان، چند بار به طور غیرمستقیم با برت مک‌گورک، دیپلمات آمریکایی و مشاور کاخ سفید در امور خاورمیانه، گفتگو داشته است.

یک روز قبل از توئیت باقری کنی، ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت خارجه، در پاسخ به پرسش‌هایی در بارۀ مذاکرات مخفیانه با آمریکا گفت که این مذاکرات «مخفی» نبوده، و در عمان، از طریق واسطه‌ها انجام گرفته است. اما وی در بارۀ نتیجۀ گفتگوها هیچ توضیحی نداد.

آنتونی بلینکن تأکید کرده که واشنگتن همچنان مصمم است که نگذارد ایران صاحب سلاح هسته‌ای شود. او در آخرین نشست مطبوعاتی‌اش بار دیگر عبارت همیشگی را اضافه کرد که در این راه، «همه گزینه‌ها روی میز است.»

وی همچنین تکرار کرد که «ما معتقدیم دیپلماسی مؤثرترین راه برای رسیدن به هدف است، اما هیچ توافقی به دست نیامده و خبرهایی که خلاف این را می‌گوید، نادرست است.» بلینکن تأکید کرد که در مورد آزادی زندانیان آمریکایی و یا تبادل زندانی نیز هیچ توافقی حاصل نشده است.

«صدای آمریکا» در یک خبر اختصاصی، به نقل از یک مقام دولت آمریکا می‌نویسد: «چنان‌چه ایرانی‌ها اشتباه محاسباتی انجام دهند، احتمال پاسخ شدید اسرائیل چیزی است که ما می‌خواهیم از آن جلوگیری کنیم.»

آنچه روشن است، روند رفع تنش میان تهران و واشنگتن فعلاً ادامه دارد. این روند به موازات آشتی تدریجی تهران با ریاض شکل گرفته است. این در حالی است که بنا بر ارزیابی‌های کارشناسان و شرکت‌های مشاوره، صادرات نفت خام ایران بسیار افزایش یافته و به ۱٫۵ میلیون بشکه در روز رسیده است. شرکت کپلر (Kpler) که جریان انتقال مواد نفتی و رفت و آمد نفتکش‌ها را دنبال می‌کند، می‌گوید که این مقدار صادرات، در پنج سال اخیر سابقه نداشته است.

این تحولات سریع و گاه عجولانه در سیاست خارجی جمهوری اسلامی، احتمالاً پیامد موج اعتراضات ایرانیان است که از نه ماه قبل شروع شد و حکومت را سخت به وحشت انداخت. به نظر می‌رسد که رژیم به این نتیجه رسیده که برای بقا چاره‌ای جز اصلاح روابط خارجی ندارد. اما سخت‌گیری‌های جدید در داخل کشور، کاربرد زور و تهدید در مقابله با بی‌حجابی و هر نوع اعتراض سیاسی این گمان را بر می‌انگیزد که به موازات رفع تنش در سیاست خارجی، رژیم جمهوری اسلامی همچنان تنها راه‌حل در داخل کشور را سرکوب می‌داند؛ روشی که می‌تواند به نوبۀ خود به موج تازه‌ای از اعتراضات دامن بزند.