بخشنامه پاپ برای پاسداری از محیط زیست و آب وهوا واهمیت آن -گفتگو با ناصر کرمی

در صدر نکات پر اهمیت، تشکیل کنفرانس بین‌المللی پیرامون تغییرات آب و هوا در پاریس در روزهای پایانی ماه نوامبر و نخستین روزهای ماه دسامبر سال جاری است.
دیگر این که کشورهای ثروتمند را تحت فشار قرار می دهد تا همراه با همه کشورهای دیگر، اعم از مسیحی یا غیرمسیحی برای نجات کره زمین راهکارهای مناسب را پیاده کنند.

پیام نهفته دیگر این بخشنامه می تواند دادن تصویری مثبت از دینی باشد که بسیاری آنرا واپس گرا و دورافتاده از مسائل جامعه مدرن تلقی می کنند. این بخشنامه به عبارت دیگر به جبران دیر کردی می‌پردازد که کلیسای کاتولیک در دفاع از محیط زیست داشته است.

حال دلمشغولی پاپ و درگیری کلیسای کاتولیک در معضل گرم شدن هوای کره زمین پرسش‌هائی را مطرح می‌کند، از جمله این که دولت ها و محافل اقتصادی چگونه با آن کنار خواهند آمد؟
اهمیت و برد آن چه اندازه خواهد بود و آیا خواهد توانست مقام‌های بلندپایه ادیان دیگر را نیز تشویق به چنین درگیری در معضل پاسداری از محیط زیست بکند؟

نظر به این که دستیابی به راهکارهائی الزامی در کنفرانس بین المللی آب وهوا در پاریس که از 200 نماینده کشورهای مختلف پذیرائی خواهد کرد، چندان پیش بینی شدنی نیست، آیا این بخشنامه می تواند نقشی در پیروزی کنفرانس آینده ایفا کند؟

آیا محبوبیت "خورخه برگولیو" یا همان پاپ که بیش از 20 میلیون "فالوور" بر روی تویترش دارد، می تواند هواداری 1.2 میلیارد کاتولیک جهان و از جمله شماری از رهبران کشورها و نیز رهبران مذاهب دیگر را به دست بیاورد؟

پاپ چگونه خواهد توانست با «ناباوران تغییرات اقلیمی» و لابی‌های صنعتی و از جمله لابی‌های توانمند آمریکائی زورآزمائی کند که گرم شدن هوای کره زمین را یک پروسه طبیعی می‌دانند؟

پاپ در واقع با دو مفهوم: یکی انجیلی که به مسیحیان می گوید «طبیعت را مهار کنید و از آن بهره ببرید» و دیگری فرمانبرداری هر چه بیشتر دولت ها از تکنولوژی و قدرت های مالی، وارد مبارزه شده است. و از این روست که ‌«نومحافظه کاران» آمریکائی اورا «فرانسیسکوی مارکسیست» می‌خوانند؛ چرا که او مکانیزم فقر و ثروتمندتر شدن هرچه بیشتر نیروهای اقتصادی را با گفتن این که کارشناس این مسئله نیست، می کاود.

با این حال او به عنوان یک رهبر مسیحی و مخالف کنترل زاد و ولد، می گوید زمین توانائی خوراک دادن به جمعیتی بیشتر از جمعیت کنونی را دارد. در حالی که یکی از عوامل مهم عقب ماندگی و گرم شدن کره زمین، به گفته شمار بالائی کارشناس، افزایش جمعیت است. البته پاپ می گوید مشکل در متمرکز شدن جمعیت در برخی از نقاط است.

البته پاپ‌های دیگر، پس از "شورای واتیکان 2" (سال‌های 1962-1965)، توجه ویژه‌ای به مسئله آلودگی هوا، اصراف و فقر کرده بودند و پاپ آلمانی "بندیکت شانزده" نام "پاپ سبز" را به خود گرفته بود.
اما ویژگی پاپ "فرانسیسکو" در این است که پیامدهای مستقیم لیبرالیسم اقتصادی را نشان می دهد و بدون این که بخواهد بحث را به زمینه‌های اخلاقی بکشاند، خواستار انجام یک انقلاب آرام و دیالوگ در دورانی شده که به باور او دچار «بی‌تفاوتی جهان‌گیر» شده است.

از ناصر کرمی، اقلیم شناس و استاد دانشگاه برگن در نروژ، اهمیت این بخشنامه را که پرسش‌های زیادی را مطرح می‌سازد جویا شدم و از او پرسیدم آیا پاپ خواهد توانست دولت‌ها و محافل اقتصادی را متقاعد بکند و با شماری از لابی‌های توامند به زورآزمائی بپردازد؟

ناصر کرمی، می گوید تاکنون مذاهب، چندان هم راستائی با مسائل زیست محیطی نداشته اند؛ به ویژه ادیان سامی که برتری انسان بر طبیعت و حق بهره برداری از آن را کاملأ مجاز میدانند. اما ادیان در ایران باستان و در شرق آسیا نقش انسان و حایگاهش را در درون محیط زیست فروتنانه تر می بینند و همانگونه که به انسان حق زیستن می‌دهند، این حق را برای موجودات دیگر نیز قائل هستند.

برد اندیشه پاسداری از محیط زیست، نزد دیگر رهبران مذهبی هم چندان روشن نیست، همانگونه که نمی‌توان آن را در میان کاتولیک‌ها و رهبرانشان هم سنجید.
بین گروه‌های داخلی کشورها هم که اختلافات سیاسی سبب جدائی گروه‌ها شده، به عنوان مثال چون در عراق که گروه‌های شیعه و سنی حتا به کشتن یکدیگر کمر بسته اند، تصور این که این‌ها از یک چنین بخشنامه‌ای هواداری کنند چندان باور کردنی نیست.