پاسخ فرانسویان به خواسته‌های قومی "بروتان‌"ها Se sentir autant Breton que Français

رهبران کشورهایی که درگیر کشاکش‌های قومی‌اند، از تجربۀ بروتانْی و روش دولت فرانسه در حل مسئلۀ قومی در این کشور بسیار می‌توانند بیاموزند. نخست باید پژوهشگرانی را که دارای ورزیدگی فکری، آزمودگی و استواری اخلاقی‌اند برای مطالعۀ جنبه‌های گوناگون این مسئله بسیج کرد.

شنوندگان عزیز، سلام !
Chers auditeurs bonsoir

بروتانْی یا بریتانی، یکی از استان‌های بیست و هفت گانۀ فرانسه است. اگر به نقشۀ فرانسه نگاه کنید خواهید دید که این استان دماغۀ بزرگی است در شمال غربی آن کشور میان کانال مانْش در شمال، دریای سِلتی و دریای ایرواز در غرب و خلیج گاسکونْی در جنوب. البته بروتانْیِ تاریخی شهرستان لوار آتلانتیک را نیز دربرمی‌گیرد که اکنون جزو ناحیۀ «پیی دُ لا لوار» یعنی سرزمین‌های لوار است. لوار نام طولانی‌ترین رود فرانسه است که سراسر آن منطقه را درمی‌نوردد و به اقیانوس اطلس می‌ریزد. اگر کمی حوصله کنید متوجه خواهید شد که چرا برنامۀ این هفته را به سرزمین بروتانْی و اهالی آن اختصاص داده‌ام.

La raison pour laquelle j’ai décidé de vous parler cette semaine des Bretons et de leur particularisme culturel est en réalité l’intérêt que présente leur expérience en tant que peuple à l’identité forte au sein d’un Etat-nation plutôt bien abouti dont le modèle a été recopié par les fondateurs de nombreux autres Etat-nations dans le monde y compris par les Iraniens. Puisqu’il s’agit de leur sentiment d’appartenance, il convient de préciser que la Bretagne historique recouvre l’actuelle province de Bretagne et la Loire-Atlantique qui fait partie de la région des Pays de la Loire. C’est en réalité une entité géographique et culturelle avec des racines celtiques et une histoire spécifique qui n’est pas encore entièrement intégrée dans l’histoire nationale

آنچه مرا به این موضوع علاقمند کرد، پژوهش‌علمی بسیار جالبی است که چندی پیش پژوهشگران فرانسوی دربارۀ حس تعلق بروتان‌ها یعنی اهالی بروتانْی از سویی به کشور فرانسه و از سوی دیگر به سرزمین آبا و اجدادی، تاریخ و زبان ‌آنان انجام داده‌اند. نتایج این پژوهش‌از جمله در شمارۀ ویژه‌ای از مجلۀ بروتان‌ها چاپ شده است. نخستین نکته‌ای که مرا با خواندن آن‌ها شگفت‌زده کرد، بی‌طرفی علمی پژوهشگران در به انجام رساندن پژوهش‌و تفسیر نتایج آن ‌بود. برخی از آنان اهل بروتانْی و سخت دلبستۀ سرزمین خود هستند، اما برخی دیگر وابسته به نهادهای رسمی پژوهشی و آمارگیری کشورند و از جاهای دیگر فرانسه و افق‌های سیاسی و فکری گوناگون می‌آیند. می‌دانید که بی‌طرفی علمی در علوم انسانی به ویژه در بارۀ موضوع‌هایی از این دست، ورزیدگی فکری، آزمودگی و از همه مهم‌تر، استواری اخلاقی می‌طلبد.

Comment peut-on se sentir Breton aujourd’hui ? Pour répondre à cette question, la revue Bretons a organisé en décembre 2012 avec l’IFOP, institut français d’opinion publique, un sondage sur l’ensemble de la région comprenant bien entendu la Loire-Atlantique. Il porte sur un échantillon représentatif de 802 personnes réalisé par la méthode des quotas. Il en ressort que 48% des sondés se sentent d’abord appartenir à la France et 37% à la Bretagne. Seulement 10% d’entre eux se sentent Européens. Il est intéressant de noter qu’à la suite d’un sondage réalisé par l’IFOP en l’an 2000 au cours duquel on avait posé la même question, le sentiment de se sentir Breton avait dépassé celui de se sentir Français de 42 à 26%

پژوهش یاد شده در پایان سال 2012 انجام گرفته‌است. بر پایۀ آن، 48 درصد اهالی بروتانْی خود را فرانسوی و 37 درصد بروتان می‌دانند. در سال 2000، «بنیاد فرانسوی افکار عمومی» همین پژوهش را با همین پرسش‌ها در میان بروتان‌ها انجام داده بود و به نتیجه‌ای معکوس رسیده بود. در آن سال حس تعلق به بروتانْی 42 درصد، در حالی که حس تعلق به فرانسه 26 درصد بود. پژوهشگران این تغییر اساسی را با دگرگونی‌های جامعه‌شناختی منطقه توضیح می‌دهند. برای مثال، در بیست و پنج سال گذشته دایرۀ جابجا شدن آدم‌ها و حوزۀ زندگی روزمرۀ آنان گسترده‌تر شده است. عمومیت یافتن مراکز خرید یکی از علت‌های آن است. از سوی دیگر، فاصلۀ محل کار با محل سکونت آدم‌ها بیشتر شده است. اما این به آن معنا نیست که افراد به روستای خود بی‌اعتنا شده‌اند.

Comment peut-on expliquer ce basculement ? Que s’est-il passé ? Selon Hervé le Bras, démographe à l’Institut national d’études démographiques, il y a eu en France, dans les vingt-cinq dernières années, un élargissement des périmètres de circulation des individus, un agrandissement du périmètre de la vie quotidienne. C’est lié à la généralisation des centres commerciaux et au fait qu’on travaille de plus en plus loin de son domicile. Mais cela ne veut pas dire qu’on s’intéresse moins à son village. D’autres éléments se détachent quand on entre dans le détail des résultats. 53% des moins de 35 ans ont affirmé se sentir d’abord bretons. Il semble que plus on vieillit, plus la France devient importante. Chez les plus de 65 ans, ils ne sont plus que 14% à répondre : la Bretagne. Un autre élément sociologique est que c’est parmi les ouvriers que le sentiment d’appartenance à la Bretagne est le plus fort. Il est de 67%

نکتۀ جالب دیگر در پژوهش اخیر اینکه حس تعلق به بروتانْی در میان بروتان‌های کمتر از 35 سال 53 درصد و در میان کارگران 67 درصد است. رومن پاسکیه، کارشناس علوم سیاسی، معتقد است که اگر کارگران و کارمندان اداری، بیش از دیگران به زادگادهشان وابسته‌اند، به سبب آن است که تحرک کمتری دارند و از نظر حرفه‌ای، اقتصادی و اجتماعی در سرزمین‌شان ریشه دوانده‌اند. در حالی که مدیران شرکت‌ها، کادرها، خرده فروشان و پیشه‌وران به سبب تحرک‌شان کمتر به سرزمین‌شان وابسته‌اند و می‌توان گفت که هویت چند‌گانه دارند. با این حال، 44 درصد پاسخ‌دهندگان خواهان پیوستن شهرستان لوار آتلانتیک به استان بروتانْی هستند. نکتۀ دیگر اینکه 58 درصد پاسخ‌دهندگان خواهان آموزش زبان بروتانْی در مدرسه هستند. 67 درصد جوانان و دانشجویان طرفدار آموزش زبان نیاکانی‌شان در مدرسه هستند.

Un autre élément à retenir est que 44% des sondés souhaitent que le département de la Loire-Atlantique soit rattaché à la Bretagne. 58% d’entre eux veulent apprendre le breton à l’école. 67% des jeunes de 18 à 24 ans sont pour l’enseignement de la langue bretonne pendant l’horaire normal des cours. Les plus vieux sont moins enthousiastes. Peut-on parler d’un réveil identitaire parmi les jeunes Bretons ? Mais ce qui est frappant dans un pays comme la France est que seulement 31% des Bretons connaissent leur histoire. L’historien Jean-Jacques Monnier pense que l’école a de plus en plus réduit la place qu’elle fait à l’histoire régionale. L’histoire de Bretagne n’étant pas enseignée à l’école, seuls peuvent la connaître les amateurs de livres qui se trouvent en général plutôt dans les milieux favorisés

اینکه در کشوری مانند فرانسه تنها 31 درصد از اهالی بروتانْی تاریخ سرزمین خود را می‌شناسند، برای مورخی مانند ژان ژاک مُنیه بسیار دلگیرکننده است. آموزش تاریخ بروتانْی در مدارس یکی دیگر از خواسته‌های بروتان‌هاست. در سراسر قرن بیستم برنامۀ دولت در فرانسه مانند کشورهای دیگری که در ساختن دولت- ملت از مدل فرانسوی پیروی کردند، این بود که زبان‌های محلی رفته رفته از میان بروند، اما عواملی مانند تشکیل اروپا سبب شد، که دولتمردان فرانسوی به تاریخ، فرهنگ و زبان‌های محلی از جمله زبان بروتانْی توجه کنند. داستان از میان بردن گام به گام زبان این سرزمین را علاقمندان می‌توانند در کتاب «اسب غرور» نوشتۀ پی‌یر ژاکِز الیاس بخوانند. به هر حال، آنچه امروز در بروتانی می‌گذرد برای ما ایرانیان بسیار آموزنده است.

Depuis les années 2000, la langue bretonne connaît un certain regain. Les écoles associatives Diwan (germe, en breton), ont certainement favorisé cet essor. Depuis 2001, à la suite de la campagne de l’Office public de la langue bretonne, les éditeurs publient, grâce aux subventions, des livres en breton. Sur les panneaux routiers, le nom des agglomérations est écrit en français et en breton. La campagne de promotion et de revitalisation de la langue bretonne créée par l’Office public de la langue bretonne va sans aucun doute dans le sens de l’attachement de plus en plus fort des Bretons à la nation
A mon avis, de nombreux dirigeants du monde entier pourraient puiser là de riches enseignements pour résoudre de façon civilisée les problèmes ethniques qu’ils rencontrent dans leurs pays

شاد و خرم باشید!

Je vous souhaite santé, bonheur et prospérité
Et j’espère vous retrouver dans la prochaine émission