روز جهانی پرستار: ویروس کرونا ارزش پرستاران را ثابت کرد

دوازدهم ماه مه روز جهانی پرستار است. امسال، شیوع اپیدمی  کووید ١٩ توجه افکار عمومی را به این حرفۀ دشوار و در عین حال پرارزش جلب کرد. اما گذشته از قدردانی مردم، پرستاران و درمان‌گران انتظار توجه بیشتر دولت‌ها و امکانات گسترده‌تر حرفه‌ای را دارند. امسال، از میان رهبران سیاسی جهان، فقط پاپ فرانسیس بر اهمیت نقش پرستاران تأکید کرده است.

نرجس (نرگس) خان‌علی‌زاده، نخستین پرستار ایرانی بود که در اسفند ٩٨ قربانی ویروس کرونا شد. © DR

با اینکه بیمارداری یک واکنش غریزی و همیشگی است، اما پرستاری به عنوان حرفۀ مستقل، از اواسط قرن نوزدهم کم‌کم به رسمیت شناخته شد. امروزه همچنان اکثریت پرستاران جهان را زنان تشکیل می‌دهند.

روز ١٢ ماه مه (٢٣ اردیبهشت)، به مناسبت سالگرد تولد فلورانس نایتینگل روز جهانی پرستار نامیده شده است. اما از سال ١٩۶۵ که چنین روزی نامگذاری شد تاکنون، هیچگاه جهان چنین یک‌صدا از پرستاران قدردانی نکرده بود.

شیوع ویروس کرونا باعث شد که در بسیاری از نقاط دنیا، مردم از درون خانه‌های خود به ستایش پرستاران و درمان‌گران برخیزند.

با اینحال عجیب است که امسال در میان رهبران سیاسی جهان، کمتر صدایی برای بزرگداشت این روز شنیده شد. تنها پاپ فرانسیس از همۀ پرستاران به خاطر "خدمت‌شان به بشریت" سپاسگزاری کرد و از دولت‌ها خواست که با عبرت گرفتن از وضعیت کنونی، نظام درمانی و بهداشتی خود را تقویت کنند.

پاپ فرانسیس در پیام خود به مناسبت ١٢ ماه مه گفت: "ما هر روزه شاهد شجاعت و از خودگذشتگی درمان‌گران هستیم؛ به ویژه زنان و مردان پرستاری که به لطف دانش حرفه‌ای، حس مسئولیت، و عشق و احترام به آدم‌ها، و البته به قیمت سلامتی خود، بیماران را یاری می‌دهند". او تأکید کرد که رفتار حرفه‌ای پرستاران فقط به دانش علمی و فنی محدود نیست و ابعاد انسانی مهمی در بردارد.

به گفتۀ پاپ، اپیدمی کووید ١٩ نشان داد که کمک‌های درمانی و بهداشتی در بسیاری از کشورها کمبودهای بزرگ دارد. او گفت: "قدر  و ارزش پرستاران زن و مرد و همۀ ماماها (قابله) باید بهتر شناخته شود و همۀ آنان باید از شرایط حرفه‌ای بهتری برخوردار گردند".

از فلورانس نایتینگل تا نرگس خان‌علی‌زاده

فلورانس نایتینگل که به عنوان نماد حرفۀ پرستاری شناخته می‌شود، به طبقۀ مرفه جامعۀ انگلیسی تعلق داشت. با اینحال او در جنگ کریمه (١٨۵٣) به عنوان سرپرست یک گروه درمانگر عازم جبهه شد. از آن زمان به بعد، بسیاری از ابتکارات این هیئت درمانی، از قبیل تهویۀ بیمارستان‌های جنگی و سایر احتیاط‌های بهداشتی، در تمام دنیا رواج یافت و سپس طی دو جنگ جهانی کامل‌تر شد.

اما نخستین مدرسۀ پرستاری در سال ١٨۵٩ توسط یک سوئیسی به اسم والری گاسپارَن تأسیس شد. وی که اشراف‌زاده و  دختر یک پزشک بود، اصول پرستاری را نزد پدر آموخته بود. خانم گاسپارن که حرفۀ اصلی خود را نویسندگی می‌دانست، در یکی از آثارش به شدت از چیرگی دین و مذهب در امور درمانی انتقاد کرد. تا آن زمان، تقریباً تمام پرستاران، راهبه‌های کاتولیک یا فعالان مذهبی پروتستان بودند که برای کار خود حقوق دریافت نمی‌کردند. اما والری گاسپارَن با پایه‌گذاری نخستین مدرسۀ غیرمذهبی پرستاری در سوئیس، به انحصار کلیسا در این عرصه پایان داد.

چهار سال بعد از تأسیس این مدرسه، کمیته بین‌المللی صلیب سرخ به عنوان نخستین سازمان غیردولتی انسان‌دوستانه در ژنو پایه‌گذاری شد.

 مدرسۀ خانم گاسپارن که "چشمه" (La source) نام داشت، اینک تحت عنوان "انستیتو و مدرسۀ عالی بهداشت چشمه" در شهر لوزان مستقر است و یکی از مؤسسات بسیار معتبر آموزش بهیاری شناخته می‌شود.

امروزه در ایران، شاید برای نخستین بار در تاریخ این کشور، نام یک پرستار در حافظۀ مشترک ثبت شده است: نرجس (نرگس) خان‌علی‌زاده، نخستین پرستاری بود که در اسفند ٩٨ قربانی ویروس کرونا شد.