کرونا در جهان: زمان سنجش خسارات و بازنگری آمار فرا رسیده است

از استرالیا تا اروپا، کافه‌ها و رستوران‌ها کم‌کم کار خود را از سر می‌گیرند. بعد از موج مرگبار اپیدمی که طی دو ماه نزدیک به ٣٠٠هزار نفر قربانی گرفت، حالا بیش از ١٩٠ کشور جهان مشغول ارزیابی زیان‌های جانی و مالی هستند. اما در کشورهایی چون روسیه یا برزیل، هنوز برای صحبت از پایان اپیدمی بسیار زود است.

به موازات انتشار روزانۀ ارقام تلفات جهانی، دلایل و نشانه‌ها برای تردید کردن در آنها نیز مرتباً منتشر می‌شود © DR

روز جمعه ١۵ مه/ ٢۶ اردیبهشت، دولت اسلوونی نخستین کشور اروپایی بود که رسماً "پایان اپیدمی" را در خاک کشور اعلام کرد. اسلوونی که حدود ۲ میلیون جمعیت دارد و با ایتالیا هم‌مرز است، ١٠٣ مرگ بر اثر کووید ١٩ را گزارش کرده است. از این پس مرزهای این کشور به روی همۀ شهروندان اتحادیۀ اروپا باز خواهد بود اما غیراروپاییان باید برای ورود به اسلوونی، یک دوره قرنطینه را بپذیرند. آلمان نیز تصمیم گرفت که از این پس افراد مقیم در حوزۀ شنگن و همچنین بریتانیایی‌ها را از قرنطینه معاف کند.

اتریش که از آلمان هم جلوتر است از روز جمعۀ گذشته کافه‌ها و رستوران‌ها را باز کرد. اما بسیاری از کشورهای اروپایی هنوز برای چنین اقدامی انتظار می‌کشند. در فرانسه، نخست‌وزیر برای اولین بار به تعطیلات تابستانی اشاره کرد و گفت که مردم می‌توانند به تعطیلات خود در ماه‌های ژوئیه و اوت (مرداد و شهریور) بیندیشند. همین چند کلمه فرانسوی‌ها را به آینده امیدوار کرد.

در آمریکا، پرزیدنت ترامپ بار دیگر از مردم دعوت کرد که به سر کارهای خود بازگردند. ایالات متحده که با ٨۵هزار مرگ، بیش از هر کشور دیگری تلفات داده، حالا با نرخ بیکاری ١۵درصدی مواجه است. اگر چه این رقم به احتمال زیاد بسیار سریع کاهش خواهد یافت، با اینحال دشوار به نظر می‌رسد که ایالات متحده بتواند طی چند ماه به وضعیت قبل از کرونا باز گردد. در حالی که در لس‌آنجلس ساحل دریا به روی مردم گشوده شد، در آن سوی کشور، شهر نیویورک همچنان مصیبت‌زده است. مقررات سخت‌گیرانۀ خانه‌نشینی و سایر محدودیت‌های زندگی روزمره در این شهر حداقل تا ماه آینده ادامه خواهد داشت.

شاخص‌های اقتصادی: دو رقمی و منفی

دولت آلمان اعلام کرد که اقتصاد کشور در سه ماه نخست سال جاری دچار رکود شده. به این معنا که رشد اقتصادی در این دوره منفی بوده است. بدین ترتیب یک دورۀ بحران چند هفته‌ای کافی بود تا قوی‌ترین اقتصاد اروپایی را از نفس بیندازد. آلمان یکی از کشورهای منطقه است که در دورۀ اپیدمی تلفات بسیار اندکی را متحمل شده است. (تقریباً ٩ نفر از ۱۰۰هزار نفر. در فرانسه یا ایتالیا و اسپانیا شمار نسبی تلفات بیش از ۴۰ نفر از ۱۰۰هزار بوده است). با اینحال مسئولان دولت آلمان گفتند که تا پایان سال ٢٠٢٠ درآمد مالی دولت حدود صد میلیارد یورو کاهش خواهد داشت.

هلند نیز با انتشار شاخص‌های اقتصادی مربوط به سه ماهۀ نخست، اعلام کرد که دچار ضعف شدید رشد اقتصادی شده ولی هنوز به مرحلۀ رکود نرسیده است.

بنا بر ارزیابی سازمان تجارت جهانی، به طور کلی تقریباً تمام مناطق دنیا شاهد کند شدن یا رکود اقتصادی هستند و در بسیاری موارد، رشد منفی "دو رقمی" است. (بیش از ١٠درصد کاهش رشد اقتصادی)

تجدید نظر در آمار و نقاط ابهام

تا بامداد روز جمعه ١۵ مه/ ٢۶ اردیبهشت، شمار تلفات جهانی همچنان نزدیک به ٣٠٠هزار، و تعداد موارد ابتلا به ویروس ۴٫۴ میلیون نفر اعلام شد. بیش از ٨٠درصد تلفات سهم کشورهای اروپایی است. بعد از ایالات متحده، به ترتیب کشورهای بریتانیا، ایتالیا، فرانسه و اسپانیا بیشترین تلفات را داشته‌اند.

به موازات انتشار روزانۀ این ارقام، دلایل و نشانه‌ها برای تردید کردن در آنها نیز مرتباً منتشر می‌شود.

در بریتانیا، انتشار آمار جدید نشان می‌دهد که مرگ ومیر در خانه‌های سالمندان بسیار گسترده‌تر از آن بوده که قبلاً گفته می‌شد: طی دوماه، بیش از ١٢هزار نفر در خانه‌های سالمندان انگلستان و ولز به علت ابتلا به کووید ١٩ درگذشته‌اند. با اینحال بوریس جانسون نخست‌وزیر بریتانیا انتقادهای نمایندگان پارلمان در مورد "دیر جنبیدن" دولت را نپذیرفت و گفت که دولت ۶٠٠ میلیون پاوند به خانه‌های سالمندان اختصاص داده است.

در فرانسه، برای اولین بار یک کودک ٩ ساله که عوارضی شبیه به بیماری کاوازاکی داشت، درگذشت. وی قطعاً به ویروس کرونا آلوده بوده، هرچند عوارض کووید ١٩ را نداشته است. با اینحال به عقیدۀ پزشکان،عارضۀ التهابی که قلب او را از کار انداخته، به احتمال بسیار زیاد با ویروس کرونا ارتباط داشته است. معلوم نیست که این نوع موارد تا چه اندازه در فرانسه و سایر کشورهای اروپایی بروز کرده است.

کانون‌های نگرانی: روسیه، برزیل، بنگلادش

فعلاً وضعیت اپیدمی در روسیه و برزیل نگران‌کننده است. طی شبانه‌روز گذشته روسیه باز هم ١٠هزار مورد ابتلای جدید را اعلام کرد. طی دو هفتۀ اخیر، حداقل روزی ده‌هزار مورد ابتلا در روسیه شناسایی شده، اما شمار تلفات به نسبت زیاد نیست. مقامات روسی می‌گویند که موارد ابتلا به این دلیل زیاد به نظر می‌رسد که تعداد تست‌های انجام شده در کشور زیاد است. مسکو قصد دارد که تعداد تست روزانۀ کرونا را باز هم افزایش دهد. در برنامۀ جدید، هر سه روز، تعدادی از شهروندان روسی به قید قرعه برای آزمایش تعیین می‌شوند. به عنوان مثال در پایتخت، ٧٠هزار نفر در مرحلۀ اول برای تست کرونا انتخاب خواهند شد. مقامات روسی می‌گویند که انجام تست در این ابعاد، در جهان سابقه نداشته و هم‌اکنون نیز هیچ کشوری به اندازۀ روسیه آزمایش کرونا انجام نمی‌دهد.

اما در برزیل که تاکنون تعداد تلفات را ١۴هزار نفر اعلام کرده، پرزیدنت بولسونارو بر "بازگشایی" تأکید می‌کند و می‌گوید که برای پرهیز از هرج و مرج اجتماعی باید به هر قیمت، کشور را دوباره به راه انداخت. ولی لولا داسیلوا، رئیس جمهوری پیشین و رقیب سیاسی بولسونارو وی را به بی‌مسئولیتی متهم می‌کند و می‌گوید بولسونارو باعث "نسل‌کشی" خواهد شد.

در قارّۀ آسیا، نگرانی‌های تازه‌ای بابت وضعیت پناهجویان مسلمان روهینگیا به وجود آمده است. روز گذشته – پنجشنبه ١۴ مه - یک مورد ابتلا به ویروس کرونا در اردوگاه‌های پناهجویان بنگلادش شناسایی شد. نزدیک به یک میلیون مسلمان روهینگیا از ترس کشتار و خشونت از میانمار گریخته و به بنگلادش پناه برده‌اند. اکثر این جمعیت فقیر، در اردوگاه‌هایی بسیار بزرگ، در جنوب بنگلادش ساکن هستند. اینک با کشف یک مورد آلودگی، مقامات بنگلادشی سخت به وحشت افتاده‌اند. آنان بلافاصله قسمتی از اردوگاه را با ۵هزار سکنه قرنطینه کردند. بنگلادش که ١۶٠ میلیون جمعیت دارد تاکنون فقط ٢٨٣ مرگ را به علت ابتلا به کووید ١٩ گزارش کرده است. اما مقامات این کشور می‌ترسند که در صورت شیوع ویروس در میان پناهجویان، با فاجعه‌ای غیرقابل مهار مواجه شوند.

برای دستیابی به ارقام دقیق تلفات باید صبور بود

نه تنها در مورد بنگلادش یا هند که حتی در مورد کشورهای اروپایی نیز آمار مرگ و میر دقیق نیست. به نظر می‌رسد که برای رسیدن به ارقامی قابل اعتماد، چند ماه وقت لازم باشد. در این راستا، متخصصان دانمارکی طرحی را به اسم "یورومومو" (Euromomo) به اجرا گذاشته‌اند. آنان تمامی داده‌ها و اطلاعات مربوط به اپیدمی را از ٢۴ کشور اروپایی جمع‌آوری کرده و مشغول بررسی هستند.

کارشناسان دانمارکی می‌گویند که یکی از مطمئن‌ترین راه‌ها برای یافتن شمار قربانیان کووید ١٩، مقایسۀ ارقام مرگ و میر امسال با سالهای گذشته است. به عنوان مثال، در شهر پاریس، آمار مرگ و میر ماه‌های مارس و آوریل در مقایسه با سال قبل دو برابر شده است. اینک باید دید که آیا این افزایش غیرعادی فقط به علت ویروس کرونا بوده یا احیاناً علل دیگری هم داشته است. متخصصان دانمارکی می‌گویند که ارقام نسبتاً دقیق اروپایی را کمی بعد از پایان اپیدمی اعلام خواهند کرد. اما در مورد کشورهایی چون ایران، چین یا روسیه شاید هیچوقت آمار دقیقی از تلفات اپیدمی به دست نیاید.