آشتی قطر و عربستان: پایان سه سال و نیم تحریم بی‌نتیجه
در پی برگزاری نشست شورای همکاری خلیج فارس، روابط سیاسی میان قطر و چهار کشوری که آن را تحریم کرده بودند، دوباره رسماً برقرار شد. کشورهای عربستان، بحرین، امارات متحد عرب و مصر، از سه سال و نیم قبل قطر را به خاطر نزدیکی‌اش با ایران و ترکیه و اخوان‌المسلمین تحریم کرده بودند. اما این تحریم‌ها عملاً نتیجه‌ای نداد و خواسته‌های کشورهای تحریم‌کننده تقریبابی‌پاسخ ماند.
نتشر شده در:
روز سه‌شنبه ۵ ژانویه/۱۶ دی، در پایان نشستی که در منطقۀ "العُلا" برگزار شد، وزیر امور خارجۀ عربستان به خبرنگاران گفت که "به لطف دوراندیشی رهبران منطقه و مصر، تصمیم گرفته شد که تمامی روابط دیپلماتیک با قطر برقرار گردد". در این آشتی، به ویژه میانجی‌گری کویت مورد تقدیر قرار گرفته است.
شب گذشته، بعد از پایان اجلاس، ملک سلمان پادشاه سعودی از همۀ رهبران کشورهای منطقۀ خلیج فارس که در نشست شرکت کردند، به خاطر "موفقیت اجلاس ابراز تشکر و قدردانی کرد".
آمریکا نیز برای آشتی دادن چهار کشور با قطر تلاش فراوان کرد و بیانیۀ نهایی نشست العلا با حضور جارد کوشنر، داماد و مشاور دونالد ترامپ امضا شد. آمریکایی‌ها بسیار مایلند که با اتحاد و آشتی اعراب، جبهۀ واحدی در مقابل ایران شکل گیرد که در نهایت با اسرائیل کاملاً همراه شود. وزارت خارجه آمریکا با ابراز رضایت از آشتی اخیر اعلام کرد که "ازسرگیری روابط کامل دیپلماتیک برای همۀ طرف‌ها امری ضروری است تا علیه تهدیدهای مشترک متحد شوند".
به نوشتۀ سایت العربیه متعلق به عربستان، در مراسم گشایش نشست العلا، محمد بن سلمان ولیعهد سعودی به ویژه "تهدیدهای برنامه هسته‌ای رژیم ایران و برنامه موشک‌های بالستیک و طرح‌های خرابکارانه ویرانگر این رژیم" را از اولویت‌های سیاست کشورش دانست.
با اینحال، آشتی با قطر تمام و کامل نیست. به گفتۀ بدر السیف، استاد تاریخ در دانشگاه کویت، این آشتی می‌تواند در آینده با تنش‌ها و بن‌بست‌هایی همراه باشد.
سه سال و نیم تحریم بیهوده
در آغاز دعوا، چهار کشور تحریم‌کننده شروطی را برای رفع تحریم‌ها مقرر کرده بودند که از جمله قطع رابطه با ایران، تعطیل شبکۀ خبری الجزیره و همچنین برچیدن پایگاه نظامی ترکیه در قطر از جمله این شروط بود. اما قطری‌ها تا به امروز به هیچیک از این خواسته‌ها پاسخ مثبت نداده‌اند. شاید به همین دلیل باشد که محمد جواد ظریف وزیر خارجۀ ایران "مقاومت شجاعانه و موفقیت قطر در برابر فشار و اخاذی" را تبریک گفته است.
کشورهای تحریم‌کننده قصد داشتند که با بستن مرزها و قطع پروازها، قطر را در تنگنای اقتصادی قرار دهند. اما قطر با همکاری آنکارا و تهران و البته با بهره‌گیری فراوان از حریم هوایی ایران، با تحریم مقابله کرد و دچار چندان مشکلی نشد.
شبکۀ المنار متعلق به حزب‌الله لبنان معتقد است که تحریم‌کنندگان عاقبت به ناچار کوتاه آمده‌اند. المنار می‌نویسد: "سعودی‌ها و اماراتی‌ها، بدون این که اعتراف کنند، نبرد را باختند".
شبکۀ العالم متعلق به جمهوری اسلامی ایران در بارۀ نتایج نشست العلا می‌نویسد: "کوه شورای همکاری خلیج موش زایید!" و سپس می‌افزاید که تنها نتیجۀ قابل توجه این نشست "اعتراف چهار کشور محاصره کنندۀ قطر به اشتباه سه و نیم سالۀ خود در معرفی قطر به عنوان کشور حامی تروریسم بود".
نتایج ملموس نشست العلا فعلاً باز شدن مرزها به روی قطر و از سرگیری پروازها میان دوحه و ریاض است. این تغییر می‌تواند به ضرر ایران باشد زیرا هواپیماهای قطری تاکنون به ناچار از آسمان ایران عبور می‌کردند و به این خاطر پولی نیز پرداخت می‌کردند (روزنامۀ فرانسوی فیگارو این مبلغ را سالانه حدود صدمیلیون دلار نقل می‌کند).
اماراتی‌ها باخته‌اند
به رغم آشتی رسمی، سوءظن‌های سیاسی نسبت به قطر هنوز پایان نیافته است. به ویژه اماراتی‌ها از روابط قطر با اخوان‌المسلمین بسیار ناراحت و نگرانند. ولی با توجه به حمایت رجب طیب اردوغان از اخوانی‌ها، بعید به نظر می‌رسد که دوحه روابط خود با آنکارا و با اخوان‌المسلمین را خراب کند. روز گذشته، بعد از پایان اجلاس العلا، طلعت فهمی سخنگوی اخوان‌المسلمین در استانبول، لغو تحریم‌های قطر را تبریک گفت. به همین روال، اکثر کارشناسان بعید می‌دانند که قطری‌ها بخواهند روابط سیاسی خود را با تهران قطع کنند.
به عقیدۀ خانم ایمان الحسین پژوهشگر سعودی ساکن واشنگتن، "احتمالاً در مراحل اولیۀ آشتی، شاهد حل اختلافات و رفع مشکلاتی میان قطر و عربستان و امارات خواهیم بود، اما این بدان معنا نیست که قطر سیاست‌هایی را که طی چند سال اخیر دنبال کرده، یک‌مرتبه تغییر خواهد داد".
ژرژ مالبرونو خبرنگار فیگارو نیز معتقد است که اجلاس العلا بیشتر نوعی "تنش‌زدایی محسوب می‌شود و نه یک آشتی بزرگ منطقه‌ای"... مالبرونو یادآوری می‌کند که در آشوب و جنگ قدرت لیبی، قطر در کنار ترکیه مستقیماً رو در روی اماراتی‌ها قرار گرفته است. خبرنگار فیگارو معتقد است که تا اینجا، اماراتی‌ها بازی را در مقابل قطر باخته‌اند، بخصوص که طی سه سال اخیر تبلیغات بسیار گسترده و پرهزینه‌ای را علیه قطر برنامه‌ریزی کرده بودند.
اما آشتی قطر با دوستان عرب قدیمی خود شاید آخرین امتیاز مثبت برای دیپلماسی دونالد ترامپ و مایک پمپئو به حساب آید. ژرژ مالبرونو می‌نویسد: حداقل جو بایدن از دردسرهای این یک پروندۀ قهر و تحریم منطقه‌ای معاف شده است.
دریافت رایگان خبرنامهبا خبر-پیامک های ما اخبار را بصورت زنده دریافت کنید
آبونه شوید