به دنبال برکناری رئیس بانک مرکزی به دستور اردوغان، پول ترکیه ۱۵درصد سقوط کرد

رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه به دلیل اختلاف نظر با رئیس بانک مرکزی، وی را برکنار کرد. این رویداد ناگهانی، بی‌اعتمادی را در بازار و محافل مالی بیشتر کرد و باعث سقوط سریع  ارزش پول ملی شد.

لیر ترکیه در عرض چند ساعت بیش از پانزدهدرصد سقوط کرد REUTERS - MURAD SEZER

روز دوشنبه ۲۲ مارس/۲ فروردین، ارزش لیر ترکیه در بازارهای ارز آسیایی تا ۱۷درصد سقوط کرد. تا ظهر همین روز، بورس استانبول دو بار کار خود را متوقف کرد.

سقوط ارزش پول ترکیه از صبح زود شروع شد. در نخستین ساعت فعالیت بانک‌های ترک، ارزش لیر نسبت به دلار آمریکا ۱۴٫٨درصد کاهش داشت.

این بحران ناگهانی، پیامد مستقیم برکناری ناجی اقبال، رئیس بانک مرکزی بود. ظاهراً رجب طیب اردوغان بالا بردن نرخ بهره را از سوی بانک مرکزی نپسندیده است.

دامن زدن به بی‌اعتمادی

به طور کلی، آنچه ترکیه را با دشواری مواجه ساخته، "بحران اعتماد" در صحنۀ بین‌المللی است. در پاییز گذشته، رجب طیب اردوغان آقای ناجی اقبال، یک کارشناس امور مالی را به ریاست بانک مرکزی منصوب کرد. شروع کار ناجی اقبال که در کشور خود شهرت خوبی دارد، در سطح بین‌المللی نیز با واکنش‌های مثبت همراه بود زیرا محافل مالی و سرمایه‌گذاران خارجی امیدوار شدند که مدیریت اقتصاد ترکیه از این پس با ثبات‌تر، عقلانی‌تر و قابل پیش‌بینی‌تر باشد. اما این خوشبینی نسبی با تصمیم اخیر اردوغان ناگهان بر باد رفت.

این نوع تصمیم‌های اردوغان در عرصۀ سیاست و اقتصاد، باعث بی‌اعتمادی عمیق دولت‌های خارجی و نهادهای بین‌المللی نسبت به ترکیه شده است. تمامی دستگاه‌های دولتی ترک، حتی بانک مرکزی که باید مستقل باشد، عملاً تحت فرمان رئیس جمهوری است، اما در عین حال اردوغان که به فکر انتخابات ۲٠۲۳ است، چندان آزادی عملی ندارد.

در عرصۀ سیاسی، اردوغان از افزایش همکاری و نزدیکی با اتحادیۀ اروپا و حقوق بشر سخن می‌گوید اما از سوی دیگر بازداشت مخالفان را ادامه می‌دهد و حزب "دموکراتیک خلق‌ها" (طرفدار کردها) را تهدید به تعطیل می‌کند.

در زمینۀ اقتصاد نیز اردوغان برنامۀ اصلاحات گسترده‌ای را برای جلب اطمینان بازار و سرمایه‌گذاران ارائه کرده، اما در عین حال با تغییر ریاست بانک مرکزی، این روند اعتمادسازی را نابود می‌کند.

جمعه شب گذشته، اردوغان با صدور فرمانی رسمی ناجی اقبال را برکنار کرد اما دلیل آن را توضیح نداد. ولی دو روز قبل از برکناری، رئیس بانک مرکزی برای مقابله با افزایش تورم، نرخ اصلی بهره را بالا برده و با استقبال محافل مالی نیز مواجه شده بود.

یک مشاور مالی شاغل در مرکز استانبول به خبرگزاری فرانسه گفته است: "ترکیه مثل کشورهایی شده که هیچ قاعده و قانونی را رعایت نمی‌کنند. نه دموکراسی هست و نه حقوق"...

این در حالی است که مردم ترکیه علاوه بر ویروس کرونا، از گرانی و بی‌ثباتی بازار سخت شاکی‌اند. اما اردوغان که می‌خواهد به هر قیمت رشد اقتصادی کشور را بالا ببرد، اعتقاد دارد که نرخ پایین بهره، وام گرفتن را ترغیب می‌کند و در نهایت پویایی و رشد به همراه می‌آورد. به خلاف او، برخی اقتصاددانان معتقدند که نرخ اندک بهره در شرایط کنونی چیزی جز تورم با خود نخواهد آورد.

اما شهاب کاوجی‌اوغلو، رئیس جدید بانک مرکزی به رسانه‌ها اطمینان داده است که "بانک مرکزی ترکیه با استفاده از ابزارهای سیاست‌های پولی، دستیابی به هدف کاهش پایدار نرخ تورم را به شیوه‌ای موثر ادامه خواهد داد".