کاهش سطح آب دریای خزر، بهره‌برداری نفتی را به خطر می‌اندازد

یکی از موضوعات گفتگوهای محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجۀ ایران در قزاقستان، وضعیت دریای خزر و سهم کشورهای هم‌جوار از منابع این دریاست. در این حال، شرکت‌های نفتی هشدار داده‌اند که پایین رفتن سطح آب خزر می‌تواند کشتیرانی و بهره‌برداری از سکوهای نفتی را با مشکلات بزرگ مواجه سازد.

میدان نفتی کاشاقان یکی از بزرگترین ذخائر نفتی دریایی (آفشور) جهان است AFP/Archivos

روز چهارشنبه ۱٨ فروردین/۷ آوریل، محمد جواد ظریف در دیدار با همتای قزاق خود مختار تیلو بردی ابراز امیدواری کرد که "مذاکرات در باره ترسیم خط مبدأ در خزر هر چه سریع‌تر به نتیجه برسد". منظور از خط مبدأ، مرزی است که باید حق حاکمیت هر کشور را بر دریا مشخص کند.

هم‌زمان با سفر ظریف به کشورهای آسیای مرکزی، کنسرسیوم بین‌المللی خزر شمالی (NCOC) که مسئولیت استخراج نفت میدان کاشاقان را بر عهده دارد هشدار داد که پایین رفتن سطح آب و عمق کم دریا در این میدان، کشتیرانی را با مشکل مواجه ساخته. این وضعیت، "بهره‌برداری مطمئن و امن" را به خطر انداخته است.

کنسرسیوم بین‌المللی خزر شمالی  که شرکت نفت قزاقستان، اکسان‌موبیل، رویال داچ شل، شرکت ایتالیایی اِنی، اینپکس ژاپنی، شرکت نفت چین و توتال فرانسوی را در برمی‌گیرد، حتی احتمال داده است که با ادامۀ شرایط کنونی "بهره‌برداری از یکی از بزرگ‌ترین میدان‌های نفتی قزاقستان (کاشاقان) به کلی متوقف شود".

میدان کاشاقان در شمال دریای خزر یکی از بزرگترین ذخائر نفتی دریایی (آفشور) جهان است. میزان ذخائر این میدان ۱۳ میلیارد بشکه ارزیابی شده است. این میدان که در سال ۲٠٠٠ کشف شد اگرچه بسیار غنی است اما بهره‌برداری از آن، از نظر فنی بسیار دشوار و پیچیده است. بعد از چند سال تأخیر و ۵٠ میلیارد دلار هزینه، استخراج محصول در این میدان از سال ۲٠۱۶ شروع شده است.

آیندۀ دریای خزر

مجموع ذخائر دریای خزر ۵٠ میلیارد بشکه نفت و ۳٠٠هزار میلیارد مترمکعب گاز تخمین زده می‌شود. این منابع باید بین کشورهای ساحلی یعنی روسیه، ایران، قزاقستان، ترکمنستان و آذربایجان تقسیم گردد.

اما پایین رفتن سطح آب برای همۀ این  کشورها مشکلاتی را در پی خواهد داشت. گرمایش زمین باعث تبخیر سریع‌تر آبهای خزر شده به طوری که بین سالهای ۱٩٩۶ تا ۲٠۱۵، سطح آب ۱٫۴ متر پایین رفته است. البته بهره‌برداری نفت و گاز نیز به نوبۀ خود به محیط طبیعی خزر آسیب زده. برخی پژوهشگران معتقدند که تا هشتاد سال دیگر (پایان قرن میلادی)، سطح آب خزر تا ۱٨ متر پایین خواهد رفت. آنان هشدار می‌دهند که دریای خزر می‌تواند دچار سرنوشت دریاچۀ آرال شود.