تمرکز نیروهای روس در مرز اوکراین: تنش میان غربی‌ها و مسکو به مرحلۀ خطرناکی رسیده است

اتحادیۀ اروپا هشدار می‌دهد که تمرکز نیروهای روس در مرز اوکراین به حد کم‌سابقه‌ای رسیده است. هم‌زمان، دولت اوکراین اعلام کرد که در اقدامی متقابل، یک دیپلمات روس را اخراج می‌کند. این در حالی است که روابط روسیه با جمهوری چک نیز به بحران کشیده است. در این میان، وضعیت آلکسئی ناوالنی، مخالف زندانی روس هم روابط مسکو و قدرت‌های غربی را بدتر کرده است.

نیروهای ذخیرۀ اوکراین از هجوم ناگهانی روسیه و اشغال خام کشورشان نگرانند REUTERS - VALENTYN OGIRENKO

بعدازظهر دوشنبه ۱٩ آوریل، دولت اوکراین اعلام کرد که در حال اخراج یک دیپلمات روس از کی‌یف است. دو روز قبل، روسیه تصمیم گرفته بود که کنسول اوکراین را از سنت پترزبورگ اخراج کند. دیپلمات اوکراینی که به تلاش برای کسب اطلاعات محرمانه متهم شد حتی برای مدت کوتاهی در بازداشت سازمان امنیت روسیه (FSB) قرار گرفت.

این تنش دیپلماتیک در حالی روی می‌دهد که روسیه ده‌ها هزار سرباز را در مرز اوکراین مستقر کرده است. مسکو می‌گوید هدف از این تمرکز فقط تمرین‌های نظامی است که در مقابل حرکات تهدیدآمیز "ناتو" انجام گیرد. دولت اوکراین مایل است به پیمان ناتو بپیوندد، اما مسکو چنین اقدامی را یک تهدید بزرگ برای خود می‌داند. دولت اوکراین نیز ادعا می‌کند که کشور در خطر هجوم و اشغال روسیه قرار دارد و از غربی‌ها کمک می‌خواهد.

پوتین ترسیده است

اتحادیۀ اروپا نگران است که با حضور ۱۵٠هزار نیروی روس در مرز اوکراین، یک جرقۀ کوچک باعث افروختن آتشی بزرگ و جنگی دیگر شود. جوزپ بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه گفت که تا حالا تمرکز قوا به این سنگینی در منطقه سابقه نداشته است. او از روسیه خواست که از "تقویت نظامی" خطوط مرزی‌اش دست بردارد و در جهت رفع تنش اقدام کند. بورل ابراز تأسف کرده که "روابط نه تنها بهبود نمی‌یابد که روز به روز تنش‌آمیزتر می‌شود".

جوزپ بورل  که در نشست وزیران خارجۀ اتحادیۀ اروپا شرکت داشت، وضعیت در مرز اوکراین را "بسیار خطرناک" توصیف کرد. این نشست مجازی با بحث در بارۀ اخراج متقابل دیپلمات‌های روس و چک شروع شد و سپس به پروندۀ آلکسئی ناوالنی و بالاخره بحران اوکراین پرداخت.

این در حالی است که طبق قرار قبلی، کارشناسان اوکراینی و روس، همراه با آلمانی‌ها و فرانسوی‌ها می‌بایست همین امروز یا فردا مذاکراتی را در جهت آتش‌بس و صلح برگزار کنند.  اتحادیۀ اروپا می‌کوشد که در مقابل روسیه رفتاری مداراجویانه داشته باشد، اما دولت اوکراین شدیداً نگران است که "روسیه فقط به دنبال بهانه‌ای برای حمله باشد".

یک دیپلمات بلندپایۀ اروپایی به خبرگزاری فرانسه گفت که البته تمرکز نیروی زیاد در مرز خطرناک است و می‌تواند به جنگ بینجامد؛ اما به عقیدۀ او محاسبات پیچیدۀ "ژئوپلیتیک"  در میان نیست. این دیپلمات می‌گوید: "پوتین در داخل کشور با مشکلات مواجه است. در عین حال نفوذ روسیه در اوکراین و در سطح بین‌المللی رو به کاهش دارد و در نتیجه پوتین ترسیده است".

نگاه آمریکا به روسیه تغییر کرده است

روز دوشنبه، خبرگزاری‌های روسی نوشتند که یک هواپیمای جنگندۀ "میگ-۳۱"، هواپیماهای گشت مشترک آمریکا و و نروژ را بر فراز دریای بارنتس "اسکورت" کرده است. خبرگزاری اسپوتنیک می‌نویسد: "سیستم های کنترل هوایی روسیه بر فراز دریای بارنتس دو هدف هوایی را پیدا کردند که به مرز کشوری فدراسیون روسیه نزدیک می شدند... در این رویداد نقض مرز کشوری روسیه روی نداد".

این حساسیت شدید روس‌ها نسبت به مناطق مرزی حاکی از نگرانی‌های مسکو نسبت به پیش‌روی ناتو در قلب مناطقی است که به لحاظ تاریخی حوزۀ نفوذ روسیه محسوب می‌شود.

بالا گرفتن تنش در مرز اوکراین، بحران دیپلماتیک میان مسکو و پراگ و بالاخره زورآزمایی کشورهای غربی با روسیه بر سر ناوالنی، همگی از تغییر نگرش واشنگتن نیز سرچشمه می‌گیرد: با کنار رفتن دونالد ترامپ و روی کار آمدن تیم جو بایدن، آمریکا اندک اندک به موضع‌گیری‌های قدیمی و سنتی خود در برابر روسیه نزدیک می‌شود.