هفتادمین سالگرد قیام ۱۷ ژوئن، خیزشی که ۳۶ سال بعد به وحدت دو آلمان و ریزش دیوار برلین انجامید

امروز، شنبه ۱۷ ژوئن/۲۷ خرداد، آلمان هفتادمین سالگرد قیام بزرگ مردم آلمان شرقی سابق علیه حکومت خودکامه حاکم آن زمان بر این بخش از کشور را جشن می گیرد.

اعتراض‌کنندگان در آلمان شرقی در جریان اعتراض در ۱۷ ژوئن ۱۹۵۳ ASSOCIATED PRESS

در روز ۱۷ ژوئن سال ۱۹۵۳ میلادی، حدود یک میلیون تن از ساکنان بخش‌های شرقی آلمان علیه خودکامگی هیئت حاکمه و سلب آزادی های خود پس از جنگ جهانی دوم به پا خاستند. آن ها طی تظاهراتی که ساعت‌ها طول کشید خواستار تامین حقوق اولیه خود شدند، اما ارتش اتحاد جماهیر شوروی سابق تانک‌های خود را به خیابان‌ها فرستاد و این قیام تاریخی را به شدت سرکوب کرد.

در آن زمان، بخش‌های شرقی آلمان بر پایه توافقی که در پایان جنگ جهانی دوم میان متفقین حاصل شده بود، در حوزه نفوذ اتحاد شوروی قرار داشت و حزب واحد سوسیالیستی آن را با نام "آلمان دموکراتیک" اداره می‌کرد.

رهبران آلمان دموکراتیک از مسکو دستور می گرفتند و سرنوشت همه مردم به دست حزب سپرده شده بود. حزب واحد سوسیالیستی از پشتیبانی سازمان امنیت داخلی و یک پلیس خشن برخوردار بود. سازمان امنیت داخلی "اشتازی" یا "اشتات زیشرهایت" نام داشت و همه چیز را در حوزه فعالیت‌های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و حتی ورزشی به شدت تحت کنترل داشت.

همین فشارها سبب شد که حدود یک میلیون تن از مردم ناراضی در روز ۱۷ ژوئن دست به تظاهراتی بی‌سابقه بزنند. اعتراض‌کنندگان پرچم آلمان دموکراتیک را از فراز دروازه معروف براندنبورگ پائین کشیدند و به جای آن پرچم آلمان غربی را به اهتزاز درآورند. در این لحظه اعتراض‌کنندگان به این باور رسیده بودند که قیام آن‌ها به ثمر می‌نشیند و آلمان بار دیگر به یک کشور واحد تبدیل خواهد شد.

افزایش کنترل‌های سیاسی

پس از سرکوب قیام روز ۱۷ ژوئن سال ۱۹۵۳ که با اعتصاب‌های سراسری کارگری نیز همراه شده بود، سیستم کمونیستی آلمان دموکراتیک برای نجات حاکمیت خود ابزارهای سرکوب و شکنجه را در ابعادی گسترده‌تر از پیش به کار گرفت و اشتازی ماموریت یافت که مخالفان و معترضان را در حزب، کارخانه‌ها، ادارات دولتی، محافل روشنفکری و هنری و آموزش و پرورش تحت نظر بگیرد.

به این ترتیب یک حکومت پلیسی/ امنیتی تمام عیار بر آلمان شرقی حاکم شد. سرکوب خونین قیام ۱۷ ژوئن دست کم ۵۵ کشته باقی گذاشت و طی آن نزدیک به ده هزار تن نیز دستگیر و زندانی شدند.

ایجاد و ریزش دیوار برلین

آلمان دموکراتیک این کنترل‌ها را برای بقای خود در قلب جهان آزاد کافی نمی‌یافت، در نتیجه در سال ۱۹۶۱ میلادی، سه سال پس از قیام ۱۷ ژوئن، تصمیم به دیوار کشیدن میان خود و بخش‌های غربی برلین و سایر مناطق حوزه آلمان غربی گرفت و به این وسیله رابطه شهروندان خود را با خویشاوندان و هم‌میهنان آن‌ها در غرب کاملا قطع کرد.

با این همه، ظرف ۲۸ سالی که دیوار برلین تا نوامبر ۱۹۸۹ برپا بود، ده‌ها شهروند آلمان دموکراتیک تصمیم گرفتند به آلمان غربی بگریزند. در این سال‌ها بسیاری از این فراریان در پای دیوار برلین یا سیم خاردارهای کشیده شده میان دو بخش آلمان مورد اصابت گلوله پلیس مرزی قرار گرفتند و جان باختند.

از دیوار برلین در حال حاضر تنها قسمت کوچکی در برلین آزاد باقی مانده که به محلی برای ارائه آثار هنری دیواری تبدیل شده است. یکی از بزرگترین و شناخته‌شده‌ترین آثار موجود روی این دیوار کار مانی علوی نقاش برجسته ایرانی ساکن آلمان است.

شباهت ۱۷ ژوئن و پایان بهار پراگ

۱۷ ژوئن در برلین و سایر شهرهای آلمان شرقی همواره تداعی‌کننده بهار پراگ نیز بوده است. بهار پراگ از ۵ ژانویه تا ۲۰ اوت ۱۹۸۶ دورانی بود که مردم چکسلواکی در آن شاهد گسترش آزادی‌های فردی و اجتماعی بودند. در ماه اوت اتحاد جماهیر شوروی که تحمل جا افتادن ارزش‌های جهان آزاد در چکسلواکی را نداشت، همراه با متحدان خود در پیمان ورشو به این کشور حمله کرد و به ویژه در پراگ اجتماعات را به شدت سرکوب کرد، تا یک حکومت کمونیستی تابع خود را در آنجا بر سر کار بیاورد.

در جریان اشغال چکسلواکی، صدها هزار سرباز پیمان ورشو با ۵ تا ۷ هزار تانک به این کشور حمله‌ور شدند. این حمله در آستانه کنگره سالانه حزب کمونیست چکسلواکی انجام شد که از اصلاحات سیاسی دفاع می‌کرد.

ستایش رئیس جمهور، مجلس و دولت از قهرمانان ۱۷ ژوئن

به مناسبت هفتادمین سالروز قیام مردم آلمان شرقی، روز شنبه ۱۶ ژوئن، ۲۶ خرداد، مراسم ویژه‌ای در مجلس فدرال آلمان برگزار شد. علاوه بر این، فرانک والتر اشتاین مایر، رئیس جمهور آلمان طی سخنانی از شجاعت مردمی که هفتاد سال پیش برای دموکراسی و آزادی جنگیدند و جان یا آزادی خود را قربانی این مبارزه کردند ستایش کرد.

در برنامه ای دیگر، هیئت دولت آلمان یاد قربانیان و قهرمانان قیام مردمی روز ۱۷ ژوئن را گرامی داشت و ده‌ها مراسم دیگر در سراسر آلمان برگزار شد. آلمانی‌ها بر این باورند که قیام ۱۷ ژوئن در واقع جنبش بزرگی بود که ۳۷ سال بعد در انقلاب بدون خونریزی همان مردم و فرزندان آن‌ها به ریزش دیوار برلین و وحدت دوباره آلمان منتهی شد.

بازسازی آلمان شرقی با "مالیات همبستگی"

در جریان وحدت دو آلمان ۵ ایالت شرقی تحت سلطه آلمان دموکراتیک به ۱۱ ایالت غربی حوزه جغرافیائی آلمان فدرال پیوستند. این ایالت‌ها نیز مطابق قانون اساسی آلمان از خودمختاری در چارچوب آلمان فدرال برخوردار شدند.

پنج ایالت شرقی آلمان عبارتند از براندنبورگ، زاکسن، زاکسن آنهالت، مکلنبورگ فورپومرن و تورینگن. این 5 ایالت نیز مثل سایر ایالات آلمان صاحب مجلس و دولت ایالتی مستقلی هستند که اعضای آن هر چهار سال یکبار در یک انتخابات آزاد برگزیده می‌شوند.

آلمان فدرال در سه دهه پس از وحدت دو بخش کشور صدها میلیارد یورو هزینه نوسازی ایالت‌های شرقی کرده است که در 40 سال حاکمیت حزب واحد سوسیالیستی به ویرانه تبدیل شده بودند. بخش قابل توجهی از این هزینه‌ها را "مالیات همبستگی" تامین کرد که از مردم آلمان غربی دریافت می‌شد و به تازگی دیگر دریافت نمی‌شود.