سفر محرمانۀ رئیس سیا به اوکراین؛ واشنگتن هیچ نقشی در شورش واگنر نداشته است

روزنامۀ آمریکایی واشنگتن‌پست فاش کرد که ویلیام برنز، رئیس سازمان سیا، طی ماه ژوئن (ماه گذشته) سفری به اوکراین داشته و با رئیس جمهور این کشور نیز گفتگو کرده است. تاریخ دقیق سفر معلوم نیست اما تأکید شده که قبل از شورش گروه واگنر انجام گرفته است. به گفتۀ رسانه‌های آمریکایی، واشنگتن به مسکو اطمینان داده که هیچ نقشی در این شورش نداشته است. برخی رسانه‌ها نیز احتمال می‌دهند که دغدغۀ اصلی سازمان سیا در قبال گروه واگنر کوتاه کردن دست آن از آفریقاست.

ویلیام برنز، رئیس سیا در ضیافت رسمی کاخ سفید به افتخار نارندرا مودی، نخست وزیر هندوستان AFP - STEFANI REYNOLDS

روز جمعه ٩ تیر/۳٠ ژوئن، یک مقام آمریکایی که نام برده نشد، در تماس با خبرگزاری فرانسه سفر ویلیام برنز به اوکراین را تأیید کرد و گفت که وی در این سفر با ولودیمیر زلنسکی رئیس جمهور و مسئولان اطلاعاتی اوکراین دیدار داشته است.

سفر رئیس سازمان سیا در زمانی انجام گرفته که نیروهای اوکراینی ضدحمله‌های خود را آغاز کرده و در شرق و جنوب کشور با نیروهای روس سخت درگیر بودند. به گفتۀ مقام آمریکایی، ویلیام برنز در دیدار با مقامات اوکراینی تعهد کرده که آمریکا اطلاعاتش را با این کشور قسمت کند.

روزنامۀ واشنگتن پست که قبل از سایر رسانه‌ها از سفر محرمانۀ برنز خبر داد می‌نویسد که اوکراینی‌ها طرح‌ها و نقشه‌هایی را به وی ارائه کرده‌اند که طبق آنها نیروهای اوکراینی باید اراضی اشغال‌شده توسط روسیه را پس بگیرند  و سپس تا پایان سال جاری، مذاکره برای آتش‌بس را آغاز کنند.

مقام آمریکایی که نام برده نشده، تأکید کرده که سفر ویلیام برنز قبل از شورش ناگهانی گروه واگنر (۲۴ ژوئن) صورت گرفته و وی هیچ گفتگویی در این باره با مقامات اوکراینی نداشته. او سفر رئیس سیا به اوکراین را یک سفر عادی حرفه‌ای دانسته و تأکید کرده که از شروع جنگ اوکراین، آقای برنز مرتباً به آن کشور سفر کرده است.

آیا آمریکا به دنبال خنثی کردن گروه واگنر بوده است؟

روز ۲۴ ژوئن، نیروهای گروه واگنر که در جنگ علیه اوکراین درگیر بودند، ناگهان به سمت مسکو به حرکت درآمدند. ولادیمیر پوتین این اقدام غیرمنتظرۀ مزدوران خود را «خیانت» و «خنجر از پشت» خواند. انگیزه‌های یِوگنی پریگوژین – رهبر گروه واگنر – در تهدید کردن مسکو و سپس انصراف سریع وی و بازگشت از نیمه‌راه پایتخت، پرسش‌های زیادی را برانگیخت که هنوز پاسخ‌های دقیق آن یافت نشده است.

اما رسانه‌های آمریکایی می‌نویسند که بعد از شورش ۲۴ ساعتۀ واگنر، ویلیام برنز شخصاً با سرگئی ناریشکین، رئیس سازمان اطلاعات خارجی روسیه تماس گرفته و به وی اطمینان داده است که آمریکا هیچ نقشی در این شورش نداشته است.

برخی رسانه‌ها حدس زده بودند که پریگوژین تحت تلقین سازمان سیا دست به شورش زده باشد. اما برخی دیگر موضوع را بسیار پیچیده‌تر می‌بینند. بیش از دو ماه قبل از وقوع شورش واگنر، نشریۀ «آفریقای جوان» نوشته بود که دغدغۀ اصلی ویلیام برنز در مورد گروه واگنر، خنثی کردن آن در آفریقاست. به عقیدۀ این نشریه، ویلیام برنز از چند ماه قبل تلاش‌های خود را برای بیرون راندن گروه واگنر از چند کشور آفریقایی، به ویژه سودان، شدت داده بود. برای واشنگتن، خنثی کردن مزدوران واگنر در سودان، آفریقای مرکزی، لیبی و مالی، به معنای کوتاه کردن دست روسیه از تمامی بخش مرکزی قارۀ آفریقاست.

این فرضیه می‌تواند آسان‌گیری پوتین بر رهبر گروه واگنر را نیز توجیه کند. با اینکه انتظار می‌رفت که با پایان یافتن شورش ناکام گروه واگنر، پوتین در صدد انتقامجویی و مجازات پریگوژین برآید، اما واکنش نرم و بخشایندۀ وی بسیار تعجب‌آور بود. او به همۀ مزدوران این گروه امکان داد که «یا به ارتش روسیه بپیوندند یا به کشور بلاروس بروند»... همانطور که «آفریقای جوان» اشاره می‌کند، احتمال دارد که پوتین برای حفظ نفوذ روسیه در کشورهای آفریقایی، از سخت‌گیری با واگنر منصرف شده باشد.

بر این اساس، ویلیام برنز، رئیس کهنه‌کار سیا، بیش از آن که در خیال همراهی با شورش واگنر بوده باشد، احتمالاً به دنبال راه‌هایی بوده است تا این گروه و رهبرش را به ابزاری بی‌استفاده و خارج از مصرف تبدیل کند.