شورش جوانان در تونس: نوید دموکراسی؟

شورش جوانان در پی مرگ جوانی به نام محمد بوعزیزی آغاز شد که در زیر فشار مأموران دولتی دست به خودکشی زده بود. این جوان دیپلمه در منطقۀ سیدی بوزید واقع در مرکزغربی کشور در 260 کیلومتری شهر تونس فروشندۀ دوره‌گرد میوه و حبوبات بود، ولی پلیس و مأموران دولتی او را مانند بسیاری از پیشه‌وران این کشور به سبب آنکه مجوز دولتی نداشت زیر فشار گذاشته بودند و گاه از او اخاذی می‌کردند. بر اثر این سیاهکاری‌ها بوده که جوان درمانده سرانجام خود را آتش زده بود. شورش جوانان از این منطقه پس از پخش خبر درگذشت این جوان دست‌فروش دیپلمه آغاز شد و خیلی زود چندین شهر تونس را درنوردید و بی‌درنگ پایتخت تونس را نیز دربرگرفت. رژیم بن‌علی تاکنون با سرکوب بی رحمانه به این شورش حق‌طلبانه پاسخ داده است. ده‌ها تن دررویارویی با نیروهای مسلح رژیم تاکنون جان باخته‌اند.

این شورش خودانگیخته رفته رفته واقعیت اجتماعی، سیاسی و اقتصادی کشور تونس را بر همگان آشکار می‌کند. رژیم یکه‌تاز بن‌‌علی که بیش از دودهه است زمام امور این کشور را دردست دارد، فعالیت‌های عمدۀ اقتصادی و اهرم‌های حیاتی کشور را به گروهی از صاحب‌امتیازان و نزدیکان خود سپرده و برخلاف آنچه تاکنون در کشورهای غربی تبلیغ کرده است تودۀ مردم تونس از به‌اصطلاح «معجزۀ اقتصادی» این کشور بهره‌ای نبرده است. فقر و بیکاری در شهرها و روستاها بیداد می‌کند و افزون براین، مردم قربانیِ زورگویی و اخاذی مأموران دولتی نیز هستند.

جنبش کنونی جوانان تونس با شعار: برابری، کار و احترام به شرف انسانی، همۀ تحلیلگران سیاسی و اجتماعی را حیرت‌زده کرده است. تاکنون شعاری بامضمون اسلامی در این جنبش شنیده نشده است. در صف نخست جنبش، جوانان تحصیل‌کردۀ تونسی قرار دارند. مردم تهیدست شهری از این جنبش فعالانه و آشکارا حمایت می‌کنند. روشنفکران مغربی در همه جای جهان به دفاع از این جنبش حق‌طلبانه برخاسته‌اند و از دولت‌های غربی می‌خواهند که از هرگونه پشتیبانی از رژیم خودکامۀ بن‌علی دست بردارند. این جنبش نیز مانند جنبش سبز در ایران از اینترنت و موبایل برای پخش خبر و بسیج جوانان به بهترین وجه استفاده می‌کند. هزاران جوان تحصیل‌کردۀ تونسی که بیشترشان بیکارند در فیس‌بوک بسیج شده‌اند و شبکۀ اطلاعاتی وهماهنگ‌کنندۀ گسترده‌ای تشکیل داده‌اند و می‌کوشند تا آتش این جنبش را برافروخته نگه دارند. تحلیلگران و اندیشه‌گرانی مانند حله بژی معتقدند که اگر این جنبش به پیروزی‌هایی دست یابد، نویدبخش تحول دموکراتیک در همۀ کشور‌های مغرب و خاورمیانه خواهد بود. هرچه جنبش گسترده‌تر می‌شود بر خواسته‌های آن می‌افزاید. تظاهرکنندگان به نابرابری‌های منطقه‌ای نیز اعتراض می‌کنند. زیرا سیاست‌های اقتصادی گروه حاکم بر تونس به نابرابری اقتصادی و اجتماعی در میان مناطق گوناگون کشور نیز افزوده است.

بیکاری جوانان در تونس مشکل عظیمی است که دولت بن‌علی از حل آن درمانده است. هرسال 10000 جوان از دانشگاه‌های این کشور فارغ‌التحصیل می‌شوند بی‌آنکه بتوانند در نظام اقتصادی کشور جذب شوند. شمار بسیار اندکی از آنان کاری درخور دیپلمی که گرفته‌اند، پیدا می‌کنند. بسیاری از آنان برای ادامۀ زندگی به قول سعدی به کارگِل روی می‌آورند. 50 در صد از جوانان تحصیل‌کردۀ تونسی همواره بیکارند. این کشور دل‌انگیز و زیبا که اقتصاد توریسم آن در سال‌های اخیر دستاوردهای چشگمیر داشته، تودۀ عظیم مردم به‌ ویژه نسل جوان خود را از همۀ این دستاوردها محروم و بی‌بهره گذاشته است.