شیمون پِرِز، رئیس جمهوری پیشین اسرائیل، درگذشت

شیمون پِرِز رئیس جمهوری و نخست وزیر پیشین اسرائیل، علیرغم حضور همیشگی در صحنۀ سیاسی کشور خود، «نامحبوب»، «ضدقهرمان» و حتی «بیگانه» تلقی می شد.

بیگانگی او تنها از این رو نبود که وی «سابری» یا محلی تبار بشمار نمی آمد. شیمون پِرِز در ٢ اوت ١٩٢٣ در «ویشنیِوا»، که در آن زمان بخشی از لهستان بحساب می آمد و امروز در خاک روسیۀ سفید قرار دارد، بدنیا آمده بود. لهجه، رفتار اشرافی مآبانه و اهمیّتی که برای داوری و ارزیابی کشورهای دیگر از سیاست‌های اسرائیل قائل بود، او را نزد بخش بزرگی از هموطنان خود بگونه‌ای «ناخودی» می ساخت.

شیمون پِرِز همچنین در کشور خود بیش از آنکه قهرمان باشد، «ضد قهرمان» تلقی می شد. حقیقت اینست که او خود هر چند از بنیانگذاران دولت اسرائیل بحساب می‌آمد و پیشگام تدارک سلاح برای کشور خود و نیز ایجاد صنایع نظامی بویژه هوائی در آن بود، اما همواره در سایه و در پشت میدان نبرد قرار داشت. شیمون پِرِز هر چند مدتی وزیر دفاع اسرائیل بود و در این مقام ایجاد برخی شهرک های یهودی‌نشین را در سرزمین‌های اشغالی پذیرفت، امّا سیمای او در برابر چهرۀ فرماندهانی چون موشه دایان، اسحاق رابین، آریل شارون و اهود باراک که در جنگهای فراوان این کشور با همسایگان سوار بر خودروهای نظامی در خط نخست جبهه می تاختند، بی رنگ و حال تلقی می شد. کشوری که تاریخ آن سراسر با نبردها و رویاروئی های مسلحانه همراه بوده و پایداری و بقای خود را در کنار همسایگان تنها در سایۀ قدرت نظامی بدست آورده، فرزندان شمشیر بدست خود را بیش از دیگران پاس می دارد. «ضد قهرمان» بودن شیمون پِرِز امّا با شخصیت فردی او نیز پیوند داشت. وی در سیاست داخلی و خارجی اهل گفتگو و سازش و ائتلاف بود و همین او را در نظر بسیاری از شهروندان اسرائیل که هیچگونه سازشی را برنمی تافتند ناپسند می نمود.

همه اینها از وی سیاستمردی «نامحبوب» ساخته بود. شیمون پِرِز هرگز در هیچ یک از انتخابات برگزار شده در اسرائیل به پیروزی نرسید و دست یافتن او به وزارت و نخست وزیری تنها از ائتلاف‌های ناگزیر و یا در دوران‌های گذر بدست آمد.

شیمون پِرِز تنها هنگامی که ١١ سال داشت همراه با خانوادۀ خویش در سال ١٩٣٤ از سرزمین زادگاه خود راهی اسرائیل شد و در یکی از دهکده‌های اشتراکی (کیبوتص) اقامت گزید. شیمون پِرِز همان جا و نیز بهنگام آموزش در مدرسۀ کشاورزی با افکار و گروه‌های سوسیالیستی آشنا شد و زندگی خود از همان زمان به آنان پیوند زد. او در پایان تحصیلات در یگان نظامیِ دولتی که هنوز وجود نداشت مسئولیت منابع انسانی را بر عهده گرفت و چندی بعد در اوایل دهۀ ٥٠‌، در بازگشت از یک دورۀ تحصیلی در آمریکا، از سوی بن گوریون، بنیانگذار دولت اسرائیل، نخست معاون مدیر کل و سپس مدیر کل وزارت دفاع اسرائیل شد. او در این مقام روابط گسترده‌ای با کشورهای مختلف دنیا و بویژه کشورهای اروپای شرقی که اسیر یوغ اتحاد جماهیر شوروی بودند برقرار کرد و علیرغم تحریم‌های اعلام شدۀ سازمان ملل متحد علیه اسرائیل، تجهیزات نظامی لازم را برای ارتش کشور خود فراهم ساخت. او در همین دوران مناسبات نزدیکی با فرانسه یافت و نخستین قراردادهای میان دو کشور را در سال ١٩٥٥ به نتیجه رساند. همین مناسبات به تحویل یک رآکتور اتمی از سوی فرانسه انجامید و با انتقال تکنولوژی لازم اسرائیل را به اولین کشور صاحب سلاح اتمی در خاورمیانه بدل کرد، هر چند این امر تا کنون رسماً نه تائید و نه تکذیب شده است.

هنگامی که تحریم های تسلیحاتی آمریکا علیه اسرائیل در سال ١٩٦٣ برداشته شد، باز شیمون پِرِز بود که ارتش کشور خود را به موشک‌ها، تانک‌ها و شکاری‌های آمریکائی مجهز ساخت. او در همان حال در عرصۀ سیاسی نیز گام می زد و از نمایندگی مجلس به دبیرکلی حزب کارگر و از آنجا به وزارت در رفت و آمد بود.

شیمون پِرِز در سال های ١٩٨٤ تا ١٩٨٦ بر اساس ائتلافی که با نیروهای راست برقرار کرده بود به نخست وزیری رسید.

حزب کارگر اسرائیل در انتخابات ١٩٨٨ شکست خورد، اما چهار سال بعد به رهبری اسحاق رابین که وعدۀ صلح با فلسطینیان را داده بود، به پیروزی رسید. کار دشوار گفتگو با رهبران فلسطین به شیمون پِرِز واگذار شد. حاصل آن توافقنامه‌های موسوم به اسلو است که در روز ١٣ سپتامبر ١٩٩٣ در باغ کاخ سفید در واشینگتن امضاء شد و جایزۀ نوبل صلحِ سال پس از آن را برای شیمون پِرِز در کنار اسحاق رابین و یاسر عرفات به ارمغان آورد. حاصل این توافق‌ها اما به بهای جان رابین تمام شد و او در ٤ نوامبر ١٩٩٥ بضرب گلولۀ یک راست گرای افراطی اسرائیلی از پای در آمد. یکبار دیگر، شیمون پِرِز، جای خالی نخست وزیر از پای در آمده را پُر کرد، اما انتخابات پس از آن را به بنیامین نتانیاهو باخت.

شیمون پِرِز در دهسال پس از آن همراه با پیروزی‌ها و شکست‌های حزب کارگر و نیز ائتلاف‌ها و پیوند‌های دیگر بویژه با حزب تازه تاسیس «کدیما» به رهبری آریِل شارون در دولت‌های گوناگون اسرائیل حضور داشت.
او در سال ٢٠٠٧‌، در سنّ ٨٤ سالگی به ریاست جمهوری اسرائیل رسید و ٧ سال در این مقام تشریفاتی ماند. تنها خروج شیمون پِرِز از صحنۀ رقابت‌های سیاسی او را وارد تاریخ کرد و به چهرۀ او رنگ «محبوبیّت»، «قهرمانی» و «خودی» داد.