آثار باستانی به آوردگاهِ ایدئولوژی‌های گوناگون قومی و ناسیونالیستی تبدیل شده‌اند. این ایدئولوژی‌ها در کمین تاریخ و باستان‌شناسی نشسته‌اند و چشم به راه کشف استخوانی پوسیده، تکه‌ای سُفال یا پاره‌ای از یک بافتۀ باستانی‌اند تا از آن‌ها برای اعتبار بخشیدن به داعیه‌های خود بهره جویند.
شنوندگان عزیز، سلام!
Chers auditeurs bonsoir
این هفته می‌خواهم از کهن‌ترین قالی دست‌باف جهان و بحث و جدلی که بر سر خاستگاه آن در گرفته است، با شما صحبت کنم. این موضوع برای ایرانیان گیرایی خاصی دارد. زیرا قالی‌بافی در ایران سنتی کهن و پایدار است و به رغم دگرگونی‌هایی که از آغاز تاکنون پذیرفته، ویژگی‌های اصلی‌اش را از دست نداده است. در ایران، این سنت هنری در هر دوره‌ای با ذوق و پسند زمانه سازگار شده و بدین‌سان، جایگاه برتر خود را در جهان حفظ کرده است. چنان که بسیاری از مردمان چهار گوشۀ جهان آن را می‌شناسند.
Cette semaine, je vais vous parler du plus ancien tapis à points noués du monde qu’on a découvert en 1949 et du débat interminable qu’il a suscité quant à son origine. Ce tapis a été baptisé «Pazyryk», du nom de la vallée dans la chaîne montagneuse de l’Altaï en Sibérie orientale où Serghei Ivanovitch Rudenko, archéologue russe, l’a découvert dans le tumulus d’un chef scythe datant du IVe siècle av. J.-C. Un été peu de temps après les funérailles de ce chef enterré avec ses objets précieux, son tombeau a été vandalisé, puis laissé ouvert. Ainsi, l’eau de la fonte des neiges s’y est infiltrée et s’est transformée pendant l’hiver en un bloc épais de glace qui a enveloppé et protégé tous les objets
کهن‌ترین قالی دست‌بافِ جهان که بر آن نام «پازیریک» نهاده‌اند، قدمتی 2500 ساله دارد. آن را در تابستان سال 1949 میلادی، سرگئی ایوانویچ رودنکو، باستان‌شناس روسی، در گور یکی از سردارانِ قوم سَکا در درّۀ پازیریک در کوه‌های آلتای در جنوب سیبری کشف کرد. در این گور، بنا به رسم سَکاها، طلاها و ابژه‌های گرانبهای آن سردار را نیز به خاک سپرده بودند. در یکی از روزهای تابستان، اندک زمانی پس از به خاک‌سپاری، دزدان گور او را شکافته و طلاها را برده بودند. خوشبختانه آنان در پی چیزی جز طلا نبودند، درنتیجه، افزارها و ابژه‌های دست‌ساز را باقی گذاشته بودند. آب حاصل از ذوب شدن برف‌ها از شکافی که آنان در گور ایجاد کرده بودند به درون گور راه یافته و سپس در سرمای زمستان سیبری برای همیشه یخ بسته بود و بدین‌سان، از پوسیدن آن افزارها و ابژه‌ها جلوگیری کرده بود.
C’est dans cette sépulture de glace que Rudendo a découvert de nombreux textiles datant de 2500 ans parmi lesquels un tapis en laine à points noués mesurant 1m 98 x 1m 83 avec une densité de 3600 nœuds au dm2 . Ce tapis est actuellement conservé au musée de l’Ermitage à Saint-Pétersbourg. De nombreuses suppositions ont été faites au sujet de ses motifs et de leurs symboles. Les uns y voient le symbole solaire ourartéen, les autres la préfiguration de la «croix de lumière» qui sera utilisée par les Phrygiens et beaucoup plus tard par les tisserandes chrétiennes arméniennes. Selon l’archéologue russe, ses motifs présentent aussi une certaine analogie avec les bas-reliefs de la Perse achéménide
دزدان ناخواسته خدمت بزرگی به آیندگان کرده‌اند. باستان‌شناسان سالم ماندن قالی پازیریک را در درجۀ نخست مدیون دزدان می‌دانند. این قالی، که امروز آن را در موزۀ ارمیتاژ سن پترزبورگ نگهداری می‌کنند، سند کم‌نظیری است برای شناخت گوشه‌ای از فرهنگ‌ها و تمدن‌های کهن آسیا. باستان‌شناسان با مطالعۀ نقشۀ این قالی، دربارۀ خاستگاه آن حدس‌های گوناگون زده‌اند. بعضی‌ها در طرح‌های آن به نماد خورشید اورارتویی برخورده‌اند. بعضی دیگر نماد «صلیب نورانی» فریگیه را در آن یافته‌اند که بافندگان مسیحیِ ارمنی دیرزمانی پس از ناپدید شدن فریگیان، آن را به کار می‌برده‌اند. رودنکو معتقد است که اسب‌ها و سوارانشان در حاشیۀ فرش به نقش‌های برجستۀ تخت جمشید شبیه اند. البته در تخت جمشید سوارکاران سوار بر اسب خود نیستند، درحالی که در حاشیۀ این فرش یک در میان بر اسب سوارند.
Selon l’historien Volkmar Gantzhorn, dans les bas-reliefs de Persépolis qui évoquent les différentes délégations des pays soumis à la Perse, la délégation de cavaliers ressemblant aux motifs du tapis Pazyryk n’était pas scythe mais arménienne, et le tombeau de Pazyryk ne serait pas scythe mais phrygien-arménien. Disons en passant que les Arméniens sont considérés par certains historiens comme issus d’un peuple phrygien-ourartéen. Pourtant, la suite de cavaliers des bordures du tapis pourrait aussi évoquer les tribus de l’Asie centrale. Pour l’instant, toutes les hypothèses concernant l’origine de ce tapis sont possibles
حدس‌های گوناگونِ باستان‌شناسان در بارۀ خاستگاه قالی پازیریک، دعوای هویتی اعلام نشده‌ای را نیز میان مردمان گوناگون آسیا و حتی دولت‌های آن به راه انداخته است. هرقومی آن را با وابسته کردن خویش به یکی از قوم‌های ناپدید شدۀ تاریخ از آن خود می‌داند. درنتیجه، قالی پازیریک مانند بسیاری دیگر از آثار باستانی به آوردگاهِ ایدئولوژی‌های گوناگون قومی و ناسیونالیستی نیز تبدیل شده است. و این نشان می‌دهد که چگونه آن ایدئولوژی‌ها در کمین تاریخ و باستان‌شناسی نشسته‌اند و چشم به راه کشف استخوانی پوسیده، تکه‌ای سُفال یا پاره‌ای از یک بافتۀ باستانی‌اند تا از آن‌ها برای اعتبار بخشیدن به داعیه‌های خود بهره جویند. بی‌شک اگر این قالی را سه چهار قرن پیش کشف می‌کردند، این چنین مردمان گوناگون و دولت‌های آنان را شیفته نمی‌کرد و شاید اصلاً سر از موزه در نمی‌آورد.
Mais ce qui est intéressant est que depuis la découverte du tapis Pazyryk, une guerre identitaire larvée ou, si vous voulez, une rivalité d’appropriation symbolique de ce tapis s’est déclenchée entre les différents prétendants. Tout cela montre bien que pour les Etats nationaux aussi bien que pour les peuples aspirant à un Etat, l’histoire et l’archéologie sont des enjeux politiques. Un fragment d’argile ou un petit morceau d’étoffe datant de la nuit des temps pourraient leur accorder une légitimité c’est-à-dire les conforter dans ce qu’ils sont, ou leur garantir un avenir qu’ils croient radieux
باری، برگردیم به قالی «پازیریک». این قالی نشان می‌دهد که در هزارۀ نخست پیش از میلاد قالی‌بافان از نقشه‌های استاندارد استفاده می‌کردند. قالی‌ها متن یا زمینه‌ای داشتند با حاشیه‌هایی در چهار سوی آن. از دقت و ذوق هنرمندانه‌ای که در بافتن این قالی به کار رفته پیداست که قالی بافی بسیار پیش از بافتن قالی پازیریک معمول بوده است.
Le tapis Pazyryk nous révèle beaucoup de choses sur les techniques de fabrication de tapis il y a 2500 ans, mais les origines du tapis à points noués restent toujours inconnues. La subtilité et le goût artistique des tisserands de ce tapis nous montrent que la tradition des tapis à points noués est beaucoup plus ancienne que le tapis Pazyryk
شاد و خرم باشید!
Je vous souhaite santé, bonheur et prospérité
Et j’espère vous retrouver dans la prochaine émission
دریافت رایگان خبرنامهبا خبر-پیامک های ما اخبار را بصورت زنده دریافت کنید
آبونه شوید