پیامدهای اقتصادی قطع روابط سیاسی بین ایران و عربستان سعودی

قطع یکجانبه روابط دیپلماتیک عربستان سعودی با ایران در حالی اعلام شد که عربستان سعودی در بد ترین شرایط اقتصادی خود طی دهه های اخیر بسر میبرد و چشم انداز اقتصادی این کشور برای سال ۲٠۱۶ میلادی تاریک است. در حالی که ایران با اجرایی شدن برجام، درآستانه بازگشت به اقتصاد جهانی و خروج از رکود اقتصادی و بازیافت رشد اقتصادی است. محدودیت های شدید اقتصادی برای ریاض و گشوده شدن درهای اقتصادی برای تهران میتواند موازنه قوا در منطقه را به نفع ایران تغییر دهد.

ایجاد بحران دیپلماتیک وسیاسی بین عربستان سعودی و ایران، میتواند موجب بروز مشکلاتی در جهت بازگشت ایران به جرگه اقتصاد جهانی شده و در نتیجه روند طبیعی موازنه قوا در منطقه را که به نفع تهران در حال چرش است، تغییر دهد؟
تأثیرات اقتصادی گسترش تنش دیپلماتیک و سیاسی بین ریاض و تهران برای هر یک از دو کشور عربستان سعودی و ایران و مطقه چه خواهد بود؟
تداوم و گسترش این تنش، چه تأثیراتی بر روی قیمت جهانی نفت خام خواهد داشت؟
این مجله اقتصادی تأثیرات اقتصادی قطع روابط دیپلماتیک بین دوکشور ایران و عربستان سعودی را بررسی می کند. دکتر فریدون خاوند استاد اقتصاد در پاریس به پرسش های مطرح در این باره پاسخ میدهد.

اما پیش از آن برای آگاهی بیشتر شما ، خلاصه ای از شرایط و اوضاع اقتصادی کنونی عربستان سعودی و ایران را بازگو می کنیم.

اقتصاد رو به افول عربستان سعودی

قیمت نفت خام که منبع اصلی درآمد این کشور محسوب میشود، به یک سوم قیمت آن نسبت به ژوئن سال 2014 میلادی سقوط کرده است. به موازات این سقوط، رشد اقتصادی در این کشور به کندی گرائیده و کسر بودجه عظیم 87 میلیارد دلاری در سال 2015 نتیجه مستقیم سقوط قیمت نفت خام است. دخل و خرج این کشور کلاً تعادل خود را از دست داده است. این دولت در سال گذشته 224 میلیارد دلار خرج و هزینه کرده ، در حالی که درآمدهای آن کمتر از 137 میلیارد دلار بوده است.
یک گزارش صندوق بین المللی پول برآورد کرده است که با ادامه این روند، ذخیره ارزی 670 میلیارد دلاری عربستان سعودی در مدت کمتر از 5 سال کلاً ذوب خواهد شد. تداوم کاهش قیمت نفت خام موجب کاهش شدید رشد اقتصادی در عربستان سعودی در سال ٢٠١٦ خواهد شد. برآورها نشان میدهند که رشد اقتصادی این کشور از 3.4 درصد در سال ٢٠١۵ به 1.9 در صد در سال ٢٠١٦ سقوط خواهد کرد
تصمیم کاهش ۵٠ درصدی یارانه حامل‌های انرژی که برای ممانعت از افزایش کسر بودجه این کشور در هفته های اخیر از سوی ملک سلمان پادشاه عربستان سعودی اتخاذ شد، ضمن ایجاد نارضایتی عمومی، رشد اقتصادی عربستان را با چالش های تازه ای روبرو خواهد کرد.
در همین حال، عربستان سعودی در رأس یک ائتلاف منطقه ای در حال جنگ در یمن است. هزینه این جنگ برای عربستان سعودی سنگین است. این جنگ روزانه بین 200 تا 300 میلیون دلار برای این کشور هزینه دارد.
حفظ نفوذ منطقه ای عربستان با هزینه های بسیار زیادی برای این کشور همراه است. از جمله این هزینه ها میتوان به خریدهای صد میلیاردی اسلحه، کمک های مالی به کشورهای هم پیمان، مانند مصر، سودان و..، پرداخت هزینه گروه های اسلامی مخالف در سوریه، صرف سالانه میلیاردها دلار برای لابی گیری نزد کشورهای غربی و دیگر کشورها اشاره کرد.
کاهش درآمدهای این کشور، مشکلات عمده ای را برای تأمین چنین هزینه های در بر دارد. بدون این پرداخت ها، حفظ قدرت منطقه ای عربستان سعودی با چالش های جدی روبرو میشود. پرداخت این هزینه ها، ذخایر ارزی عربستنان سعودی را به سرعت ذوب می کند و این کشور را در آستانه ورشکستگی قرار میدهد.

اقتصاد ایران در آستانه خروج از رکود و بازیافت رشد اقتصادی

در مقابل عربستان، ایران شرایط کاملاً متفا وتی دارد.
هرچند، سقوط قیمت جهانی نفت درآمدهای نفتی این کشور را نیز به شدت محدود کرده، اما با توجه به میزان صادرات نفت خام (حدود یک میلیون و 100 هزار بشکه در روز)، اقتصاد ایران آسیب های بسیار کمتری نسبت به عربستان سعودی خواهد داشت.

صندوق بین‌المللی پول که در آخرین گزارش خود درباره ایران برای سال آینده میلادی رشد 4/ 4 درصدی را برای اقتصاد ایران پیش‌بینی کرده بود، در گزارش آخر خود این رقم را به رقم 3/ 4 کاهش داد. این صندوق، همچنین رشد اقتصاد ایران در سال 2017 را 5/ 5 درصد پیش‌بینی و اعلام کرده در سال‌های بعد از آن اقتصاد ایران سالانه حدود 5/ 3 تا 4 درصد رشد خواهد کرد. بانک جهانی در گزارش سالانه خود پیش‌بینی‌هایش را از سه متغیر اقتصاد ایران منتشر کرده است. براساس بانک جهانی، رشد تولید ناخالص داخلی ایران در سال 2016 بالغ بر 4/ 4 درصد خواهد بود.

رشد بهینه اقتصادی ایران در سال های آینده، با ملاحظه آزاد شدن دارایی های مسدود شده ایران و چشم انداز افزایش صادرات نفت خام و فرآورده های پتروشیمی و دیگر مواد اولیه معدنی و افزایش سرمایه گذاری در ایران پیش بینی شده است. با توجه به بازگشت ایران به اقتصاد جهانی، و تنوع بخش های اقتصادی ایران، صندوق بین المللی پول، بانک جهانی و اکثریت بانک های تجارت و تخصصی جهان ، چشم انداز مثبتی را از اقتصاد ایران در سال 2016 ترسیم می کنند.
فریدون خاوند استاد اقتصاد در پاریس میگوید که تنش سیاسی بین ایران و عربستان سعودی در کوتاه مدت قیمت نفت خام را کمی افزایش میدهد، اما در میان و بلند مدت، با تشدید رقابت بین این دو کشور، موجب کاهش باز هم بیشتر قیمت نفت خام در جهان خواهد شد. فریدون خاوند به برنامه افزایش تولید و صادرات نفت خام ایران اشاره میکند ومیگوید که ایران در نظر دارد تا در سال آینده صادرات نفت خام خود را به 2 میلیون بشکه ر روز افزایش دهد و برنامه ایران در سال های بعد رسیدن به سطح 5 میلیون بشکه نفت خام خواهد بود. در همین حال، عربستان سعودی برای سهم گیری بیشتر از بازار جهانی نفت تلاش خواهد کرد که تولید و صادرات خودرا بازهم افزایش دهد.
تشدید رقابت بین این دو کشور، موجب افزایش تولید و عرضه جهانی نفت خام خواهد شد و درنتیجه، قیمت نفت خام در فقدان مکانیسم کنترل تولید(اوپک)، با سقوط بیشتری همراه خواهد بود.
فریدون خاوند اعتقاد دارد آتشی که روشن شده، در صورتیکه مهار نگردد، از نظر اقتصادی برای تمامی کشورهای منطقه زیان آور است. او میگوید، عربستان سعودی اولین قربانی آن خواهد بود و این مسئله برای ایران نیز بسیار زیان آور بوده و بازگشت ایران به اقتصاد جهانی را با مشکلاتی روبرو خواهد ساخت. کاهش سرمایه گذاری خارجی و بالا رفتن در جه ریسک سرمایه گذاری، توسعه و رشد اقتصادی درایران را با چالش هایی روبرو خواهد کرد...