تولید و صادرات واقعی نفت خام ایران چقدر است؟

طی روزها و هفته های اخیر آمارهای متفاوت و متناقضی از میزان تولید و صادرات نفت خام ایران در رسانه های داخلی و خارجی منتشر شده است. این آمارها، صادرات نفت خام ایران را بین ۱ میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه و ۲‚۲ میلیون بشکه در روز عنوان می کنند. این در حالی است که تولید نفت خام ایران تا کنون افزایش چشم گیری نداشته است. این آمارهای متناقض، میزان واقعی تولید و صادرات نفت خام ایران را مبدل به معمایی برای همه کرده است. بسیاری از افراد این پرسش را مطرح می کنند که تولید و صادرات واقعی نفت خام ایران چقدر است؟پرویز مینا کارشناس و مشاور بین المللی نفت، افزایش صادرات نفت خام ایران را در ارتباط مستقیم با افزایش تولید داخلی آن نمی داند. او میگوید افزایش تولید نفت خام در ایران بین ۳۰۰ هزار بشکه و حداکثر ۵۰۰ هزار بشکه در روز امکان پذیر بوده است. او می گوید: افزایش صادرات نفت خام ایران عمدتاً از محل ذخایر پیشین نفت خام ایران که در ماه های اخیر در تانکرها انبار شده بود و به بازار عرضه شده، تأمین می شود. بنابراین، علت اصلی افزایش صادرات نفت خام ایران، افزایش قابل توجه تولید داخلی نبوده است. 

پرویز مینا افزایش پایدار تولید نفت خام ایران را منوط به ورود تکنولوژی و سرمایه گذاری خارجی شرکت های بزرگ نفتی جهان در ایران میداند. او میگوید، مانع عمده در جهت ورود تکنولوژیِ ها و سرمایه گذاری های خارجی در صنعت نفت و گاز ایران، وجود شرکت های وابسته به سپاه پاسداران است. سپاه، تقریباً تمامی شرکت های ایرانی فعال در این صنعت را تحت کنترل خود دارد. در این شرایط و با توجه به ادامه تحریم های آمریکا علیه سپاه و شرکت های وابسته به آن، ورود شرکت های نفتی جهان به ایران به لحاظ تحریم های آمریکا علیه سپاه و شرکت های وابسته امکان پذیر نخواهد بود.

به گفته وی، برای اینکه تولید و صادرات نفت خام ایران به نحو پایدار و چشم گیری افزایش داشته باشد، مشارکت شرکت های ایرانی که هیچ وابستگی به سپاه و دیگر نهاد های جمهوری اسلامی تحت تحریم های آمریکا ندارند، ضرورت دارد. با وجود احراز این شرط، پرویز مینا میگوید که مشارکت شرکت های شفاف ایرانی با شرکت های نفتی خارجی، همچنین نیازمند تجهیز سرمایه های هنگفت از سوی ایران است. به عنوان مثال برای 200 میلیارد دلار سرمایه گذاری در صنعت نفت ایران، طرف های ایرانی در نظام مشارکت با شرکت های خارجی ناگزیرند تا نصف این مبلغ، یعنی 100 میلیارد دلار سرمایه گذاری کنند.

موضوع تأمین سرمایه گذاری ایران در افزایش قابل توجه تولید، به لحاظ کمبود سرمایه داخلی هم اکنون با چالش هایی روبرو میباشد. پرویز مینا می گوید: با فرض اینکه دو مشکل اساسی مرتفع شود، رسیدن به سطح تولید حداقل 5 میلیون بشکه نفت خام در روز و حداقل 1 میلیون بشکه میعانات گازی در روز، آن طور که دولت در دستور کار خود قرار داده، نیازمند زمان نسبتاً طولانی خواهد بود که از محدوده زمانی اجرای برنامه ششم توسعه گذر خواهد کرد...

بسیاری از منابع داخلی وابسته به دولت، مانند وزارت نفت و نهاد ریاست جمهوری از صادرات روزانه بیش از 2 میلیون بشکه نفت خام در روز خبر میدهند، اما، هیچ آمار دقیقی در باره میزان تولید نفت خام در ایران ارائه نمیدهند. در عمل، آنها با توجه به پیش فرض افزایش صادرات نفت خام به بیش از 2 میلیون بشکه، و با توجه با میزان مصرف داخلی نفت خام که حدود یک میلیون و 700 هزار بشکه در روز میباشد، نتیجه گیری می کنند که تولید نفت خام کشور به مرز 4 میلیون بشکه در روز رسیده است. در همین حال، برخی از چهره های شاخص مخالف دولت در مجلس، از جمله سیدمسعود میرکاظمی اعلام می کند که این آمارها درست نبوده و صادرات نفت و میعانات گازی کشور حتی به مرز یک میلیون و 800 هزار بشکه در روز نرسیده است.

از سوی دیگر، منابع و رسانه های بین المللی مانند آژانس بین المللی انرژی و بلومبرگ بر پایه آمارهای اعلام شده از سوی اوپک و میزان بارگیری کشتی ها در پایانه های نفتی اعلام کرده اند که صادرات نفت خام ایران طی هفته های اخیر افزایش یافته است. در این راستا، بلومبرگ در اواخر هفته اعلام کرد که ایران در نيمه نخست ماه آوریل بيش از دو ميليون بشكه در روز نفت خام صادر كرده است. اين آمار به استناد گزارش كشتی هايي است كه در پايانه های صادراتی ايران بارگيری كرده اند.

این آمارهای متناقض واقعیت میزان واقعی تولید و صادرات نفت خام ایران را مبدل به معمایی برای همه کرده است. بسیاری از افراد این پرسش را مطرح می کنند که تولید و صادرات واقعی نفت خام ایران چقدر است؟

مروری خواهیم کرد به میزان تولید و صادرات نفت خام کشور، در سه مقطع مختلف پیش از آغاز تحریم های همه جنبه نفتی علیه ایران، دوران تحریم ها و بالاخره اجرایی شدن برجام و زمان آزاد شدن صادرات نفت خام کشور.

تولید و صادرات نفت خام ایران در سه مقطع زمانی مختلف

بر آساس آمارهای تأیید شده، ایران پیش از تحریم‌ها در سال 2012 روزانه در حدود دو میلیون و 500 هزار بشکه نفت خام صادر می‌کرد. با احتساب مصرف داخلی نفت که در حدود یک میلیون و 700 هزار بشکه در روز بوده، میتوان نتیجه گرفت که تولید واقعی نفت خام ایران در مقطع زمانی پیش از آغاز تحریم ها، در حدود 4 میلیون و 200 هزار بشکه در روز بوده است.

با تشدید تحریم های نفتی غرب علیه ایران، صادرات نفت خام ایران به یک میلیون، تا یک میلیون و 100 هزار بشکه در روز محدود شد. با احتساب مصرف داخلی، میزان تولید نفت خام ایران در این دوره به کمتر از دو میلیون و 800 هزار بشکه در روز سقوط کرد. این روند تولید و صادرات، تا اجرایی شدن برجام و روز بر طرف شدن تحریم های نفتی علیه ایران تا 17 ژانویه سال 2016 ادامه داشت.
بر اساس آمار و اطلاعات بین الملی ارائه شده، صادرات نفت خام ایران در نیمه دوم ژانویه و ماه فوریه گذشته به نحو قابل توجهی افزایش نیافته است. در این دوره، ما شاهد افزایش 150 تا 250 هزار بشکه ای نفت خام در روز هستیم. در ماه مارس 2016، آمارهای ارائه شده، صادرات نفت خام ایران را يك ميليون و 450 هزار بشكه در روز اعلام می کنند. اين رقم صادرات، ميعانات گازی كه نوعی نفت سبك است كه از ميدان های گازی به دست می آيد را شامل نمی شود.

در نیمه اول ماه آوریل، صادرات نفت خام ایران به یکباره جهش کرده و از مرز 2 میلیون بشکه در روز عبور میکند. منابع داخلی خارجی، از جمله وزارت نفت جمهوری اسلامی و بلومبرگ، این خبر را اعلام می کنند . اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس جمهوری اسلامی از صادرات 2.2 میلیون بشکه در روز سخن میگوید.

ادعای وزارت نفت در باره رسیدن به سطح تولید نفت پیش از تحریم ها تا پایات سال 2016

بیژن نامدار زنگنه وزیر نفت جمهوری اسلامی پیش از لغو تحریم های بین المللی گفته بود تولید نفت ایران در پایان سال 2016 به روزانه چهار میلیون و 200 هزار بشکه در روز خواهد رسید.

برنامه دولت برای رسیدن به سطح تولید بیش از 5 میلیون بشکه در روز

وزارت نفت تا پايان برنامه ششم توسعه، یعنی در یک افق 5 ساله دستيابی به سطح توليد روزانه 5 ميليون بشکه نفت خام و يک ميليون بشکه در روز ميعانات گازی در روز را در دستور کار خود قرار داده است. در این چهارچوب، سرمايه گذاری 20 ميليارد دلاری در ميادين حوزه نفتی غرب کارون به منظور دستیابی به 700 هزار بشکه نفت خام در روز در دستور کار قرار گرفته است.
 

سرمایه گذاری 200 میلیارد دلاری در صنعت نفت

اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس جمهوری روز یکشنبه 24 آوریل گفته که یکی از برنامه های دولت سرمایه گذاری ٢٠٠ میلیارد دلار در صنعت نفت کشور است و این موضوع باعث خواهد شد که در توسعه صنعت نفت از دانش و فناوریهای جدید استفاده کنیم.

برای شنیدن کامل گفتگوی ما با دکتر پرویز مینا، بر روی فایل صوتی بالا کلیک کنید