حلب یکی از کهن‌ترین شهرهای جهان است و به سبب جایگاه استراتژیکش چه از نظر نظامی و چه از نظر بازرگانی از هزارۀ ششم پیش از میلاد تاکنون همواره سکونتگاه مردمان گوناگون بوده است. از ماه اوت 2012 که ارتش آزاد سوریه وارد جنگی بی امان با ارتش بشار اسد شده، تاکنون بخش بزرگی از شهر و بیش از 120 بنای تاریخی آن ویران شده است.
هفته پیش در نبردهای سنگین حلب جمعی از نیروهای ایرانی کشته، زخمی و اسیر شدند. حلب، دومین شهر سوریه و مرکز استانی به همین نام در شمال غربی آن کشور است. ماه‌هاست ارتش سوریه می‌کوشد این استان را که پرجمعیت‌ترین استان کشور است، از دست شورشیان بیرون بیاورد، اما هربار پس از پیروزی‌های موضعی و کوتاه مدت پس می‌نشیند. در این میان، خبرگزاری‌ها پیوسته از تلفات سنگین نیروهای ایرانیِ درگیر در این جنگ‌ها خبر می‌دهند.
حلب یکی از کهن‌ترین شهرهای جهان است و به سبب جایگاه استراتژیکش چه از نظر نظامی و چه از نظر بازرگانی از هزارۀ ششم پیش از میلاد تاکنون همواره سکونتگاه مردمان گوناگون بوده است. نام آن از واژۀ آرامی «حَلَبَه» به معنای سفید گرفته شده است. بیشتر روستاهای آن نیز نام آرامی دارند. شهر را بی‌شک به سبب رنگ خاک منطقه و معادن سرشار سنگ مرمر در آن به این نام خوانده اند. نام عربی‌اش «الشَهْباء» نیز به معنای سفید است. لوح‌هایی که به خط میخی در آن یافته اند، گواه مدنیت آن در 5000 سال پیش اند. این شهر با همین نام از اواخر قرن 19 پیش از میلاد، پایتخت عَموریان بوده که در تاریخ‌ها زیر عنوان دودمان «یَمحاض» از آنان یاد شده است.
حلب در سال 1595 پیش از میلاد به تصرف هیتی‌های ساکن آناتولی درآمد و به مهم‌ترین توقف‌گاه کاروان‌هایی تبدیل شد که میان سوریه و بین‌النهرین رفت و آمد می‌کردند. این شهر در حدود سال 1000 پیش از میلاد به مرکز مهم تولید و تجارت صابون تبدیل شد و این جایگاه را تا عصر جدید حفظ کرد. در سال 738 پیش از میلاد زیر نام «حَلْمان» جزو قلمرو امپراتوری آشور شد. پس از سقوط آشور در سال 612 پیش از میلاد به دست کلدانی‌ها ویران شد. در 400 پیش از میلاد به دست ایرانیان افتاد تا اینکه در سال 333 پیش از میلاد به تصرف اسکندر مقدونی درآمد و پس از مرگ او جزو قلمرو سِلوکیان شد.
با جایگیر شدن مهاجران یونانی در شمال سوریه در زمان سِلوکیان، حلب با نام یونانی «وِریا» دورۀ باشکوهی را از نظر اقتصادی و فرهنگی از سر گذراند. این شهر در سال 88 پیش از میلاد به تصرف تیگران دوم، پادشاه ارمنستان، درآمد، اما دیری برنیامد که پومپه، سردار و سیاستمدار رومی، سراسر سوریه را گرفت و از سال 64 پیش از میلاد به یکی از ایالت‌های امپراتوری روم تبدیل کرد. سه قرن حاکمیت رومی‌ها سوریه را از نوعی ثبات سیاسی و رفاه اقتصادی برخوردار کرد، وضعی که در دورۀ تسلط امپراتوری بیزانس (یا روم شرقی) نیز ادامه یافت و سبب افزایش روزافزون جمعیت آن سرزمین به ویژۀ شمال آن شد. در زمان رومی‌ها انطاکیه بزرگ‌ترین شهر ایالتِ «سوریۀ روم» و پایتخت آن، و وِریا یعنی حلب، دومین شهر آن ایالت بود.
کشفیات باستان‌شناختی نشان می‌دهند که در عهد باستان، در زمان حاکمیت روم و بیزانس، شمال سوریه جمعیتی انبوه داشت و روستاهای میان انطاکیه و وِریا بسیار پُررونق بودند. در سال 540 میلادی، خسرو انوشیروان، پادشاه ساسانی، در جنگ با بیزانس بر شهر حلب چیره شد و آن را آتش زد. اما پس از چند سال، ژوستی‌نیَن اول، امپراتور بیزانس، سوریه را از چنگ ساسانیان بیرون آورد و شهر حلب را دوباره آباد کرد. بعضی بناهای شهر یادگار دورۀ بیزانس یا روم شرقی اند. برای مثال، هر دو مسجد قلعۀ حلب، در اصل، دو کلیسای کهن بیزانسی اند. آن‌ها را مسلمانان به مسجد تبدیل کرده اند. قلعۀ بزرگ حلب را که یکی از عظیم‌ترین قلعه‌های دنیاست هنوز نمی‌دانند در چه تاریخی ساخته اند. عفیف بِهنَسی، مورخ سوری، سِلوکوس اول، بنیان‌گذار دودمان سِلوکیان، را سازندۀ آن می‌داند.
اعراب مسلمان در سال 16 هجری برابر با 637 میلادی به فرماندهی خالد بن ولید حلب را فتح کردند. بیشتر بناهای تاریخیِ شهر یادگار دورۀ اسلامی تاریخ حلب اند. مسجد جامع شهر را به فرمان ولید بن عبدالملک، ششمین خلیفۀ بنی امیه، در سال 715 میلادی ساخته اند و در سال 1129 در زمان نورالدین زنگی مرمت کرده اند. مدرسۀ حَلاویه را نیز در محل سابق کلیسای جامع سنت هلن در زمان نورالدین زنگی ساخته اند. بازارهای سرپوشیدۀ حلب به طول 7 کیلومتر هنوز معماری و حال و هوای کهن خود را از دست نداده اند. حلب چندین کاروانسرای تاریخی نیز دارد که یادگار سلاطین عثمانی اند. مانند خان صابون، خان الوزیر و خان خایر بیک. عثمانی‌ها از 1516 تا 1918 میلادی بر سوریه حکم راندند. در قرن نوزده، حلب با 120 هزار نفر جمعیت، سومین شهر امپراتوری عثمانی بود.
از ماه اوت 2012 تاکنون که ارتش آزاد سوریه وارد جنگی بی امان با ارتش بشار اسد شده است، بسیاری از بناهای تاریخی حلب آسیب‌های جبران ناپذیر دیده اند. بخش بزرگی از بازار به آتش سوخته، مسجد خسرویه، یادگار قرن شانزدهم، بر اثر بمباران‌ها ویران شده، ورودی قلعۀ بزرگ فروریخته، مسجد جامع الاَط۫روش، یادگار پایان قرن چهاردهم میلادی، سخت آسیب دیده، کتابخانۀ واقفیّه به آتش سوخته و منارۀ مسجد جامع حلب الکبیر، یادگار امویان، بر اثر بمباران‌ها فروریخته است. باری، به گزارش یونسکو تاکنون بیش از 120 بنای تاریخی حلب ویران شده یا سخت آسیب دیده است.
دریافت رایگان خبرنامهبا خبر-پیامک های ما اخبار را بصورت زنده دریافت کنید
آبونه شوید