آیا ایران میتواند سطح تولید نفت خام خود را به ۶ میلیون بشکه در روز افزایش دهد؟

 درآستانه نخستین سالگرد توافق هسته ای ایران با قدرت های بزرگ جهانی در وین، سطح تولید نفت خام ایران به مرز ۴ میلیون بشکه در روز نزدیک میشود. میزان صادرات به دوبرابر زمان تحریم ها، یعنی به ۲ میلیون بشکه در روز افزایش یافته است. با این وجود، افزایش سطح تولید به بیش از ۴ میلیون بشکه در روز با محدودیت های ورود سرمایه و تکنولوژی برخورد کرده است. برای رسیدن به سطح تولید ۶ میلیون بشکه در روز، صنعت نفت ایران نیازمند حداقل ۲۰۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری جدید و جذب تکنولوژی های برتر شرکت های بین المللی نفت در زمینه اکتشاف و بهره برداری است. بهترین مدل قرارداد که میتواند شرکت های بین المللی نفت را برای ورود به صنعت نفت ایران ترغیب کند، مدل جدید قراردادهای نفتی موسوم به "آی پی سی" است. این مدل قرارداد که مخلوطی از مدل قراردادهای مشارکت و پیمانکاری است، میتواند اهداف توسعه تولید در میان مدت را با حفظ منافع ملی کشور تأمین کند.

در زمینه قراردادهای آینده نفتی ایران با شرکت های بین المللی نفت، هنوز اجماع نهایی حاصل نشده است.

مدل جدید قراردادهای نفتی موسوم به "آی پی سی IPC " که در آذر ماه گذشته از سوی وزارت نفت رونمایی شد، با انتقاداتی در ایران همراه بوده است. مهم ترین انتقادها به این مدل قرارداد، عدم تطبیق کامل آن با موازین اقتصاد مقاومتی مورد نظر آیت الله خامنه ای رهبر جمهوری اسلامی بوده است. از آن هنگام وزارت نفت و دولت نسبت به بازنگری این مدل قرارداد اقدام کرده اند. نتیجه نهایی بازنگری هنوز اعلام نشده است. دراین رابطه، الهام امين زاده، معاون حقوقی رئيس‌جمهوری گفته که متن قراردادهای جديد نفتی در هيأت تطبيق مصوبات دولت با قوانين بررسی شده ومدل جديد قراردادهای صنعت نفت در تطابق کامل با منافع ملی کشور اصلاح خواهد شد. اصلاحات انجام گرفته و یا در شرف انجام، منجر به ایجاد یک مدل جدید قراردادهای نفتی در صنعت نفت خواهد شد که میتوان آن را "مدل آی پی سی جدید" نامید. در همین حال، امیرحسین زمانی نیا معاون امور بين‌الملل و بازرگانی وزارت نفت گفته که انتظار می‌رود نخستين قرارداد نفتی در قالب مدل جديد، سه ماه آينده به امضا برسد.
در اینجا، ابتدا مروری کوتاه بر تحول تولید و صادرات نفت خام ایران از زمان اجرای برجام و رفع تحریم های نفتی علیه ایران خواهیم داشت؛ سپس به اهداف میان مدت ایران برای توسعه تولید و صادرات نفت خام اشاره خواهد شد و نهایتاً موضوع مدل قراردادهای آینده صنعت نفت مورد بررسی قرار می گیرد.

خبرگزاری بلومبرگ در تازه ترین آمارهای ارائه شده در باره تولید و صادرات نفت خام ایران، اعلام کرده است که تولید نفت خام ایران هم اکنون ۳.۸ میلیون بشکه در روز و صادرات نفت خام در حدود ۲ میلیون بشکه در روز است. بلومبرگ قیمت نفت خام برنت را ۴۶.۷۶ دلار در هر بشکه گزارش میدهد. این در حالی است که قیمت هربشکه نفت خام برنت در ژانویه گذشته به کمتر از ۲۷ دلار سقوط کرده بود.

در زمینه تولید و صادرات نفت ایران، معاون امور بين‌الملل و بازرگاني وزارت نفت دیروز گفت که طی سه چهار ماه پس از اجرای برجام توانستيم صادرات نفت‌مان را دو برابر كنيم. به گفته او، صادرات نفت ايران قبل از برجام حدود يك ميليون بشكه بوده است. اما هم‌اكنون روزانه دو ميليون بشكه نفت صادر مي‌كنم و عوايد ناشي از فروش آن را از راه بانك دريافت مي‌كنيم.
امیرحسین زمانی نیا همچنین گفته که پيش از اجرای برجام، روزانه ٢٣٠ هزار بشكه ميعانات گازی صادر مي‌كرديم، هم‌اكنون اين ميزان به ٤٥٠ هزار بشكه افزايش يافته است.
سید محسن قمصری مدیر بین المللی شرکت ملی نفت گفته است که ٢٥ در صد صادرات نفت خام ایران هم اکنون به مقصد کشورهای اروپایی میرود، ولی آسیا مقصد عمده صادرات نفت خام ایران است.
مسئولان صنعت نفت ایران در باره تحولات مثبت تولید و صادرات نفت خام و معیانات گازی ایران در ماه های آینده اظهار خوش بینی کرده اند.

دکتر پرویز مینا، مشاورعالی بین المللی در امور نفت میگوید که حفظ سطح تولید نفت ایران تا میزان حداکثر4 میلیون بشکه در روز امکان پذیر است؛ اما افزایش سطح تولید بیش از این میزان مشکلات زیادی خواهد داشت. مهم ترین این مشکلات، فقدان سرمایه و کاربرد تکنولوژی جدید میباشد. او تصریح میکند که این دو مشکل، بدون ورود شرکت های بین المللی نفت به ایران بر طرف نخواهد شد...

سید محسن قمصری مدیر بین المللی شرکت ملی نفت در یک نشست خبری در تهران گفته که هدف ایران در میان مدت، رسیدن به سطح صادرات روزانه ۶ میلیون بشکه نفت خام است. بدین ترتییب و با توجه به روند افزایش مصرف داخلی، ایران در نظر دارد تا در میان مدت، یعنی در حدود ٥ سال آینده سطح تولید نفت خام خودرا به مرز ۶ میلیون بشکه در روز ارتقا دهد.

در همین حال، اميرحسين زمانی نيا در همایش بين المللي بهينه سازي قراردادهای بالادستی نفت اعلام کرده است که اولويت در واگذاری ميدانهای نفتی در قالب مدل جديدقرارداد، با ميدانهای مشترک و افزايش ضريب بازيافت ميدانهای نفتی است. معاون وزير نفت با بيان اينکه "برای پنج‌سال آينده حدود ۱۸۵ ميليارد دلار پروژه در بخشهای بالادستی، ميان دستی و پايين دستی تعريف شده است"، گفت: انتظار داريم حداقل سالی حدود ۴۰ تا ۵۰ ميليارد دلار سرمايه را جذب کنيم.

پرویزمینا اعتقاد دارد حتی با جذب سالانه ۴۰ تا ۵۰ میلیارد دلار سرمایه در صنعت نفت و ورود شرکت های بین المللی نفت با تکنولوژی پیشرفته به ایران، رسیدن به سطح تولید۶ میلیون بشکه در روز در۵ سال آینده امکان پذیرنخواهد شد.او میگوید زمان لازم برای امضای قرارداد، تهیه مقدمات، عملیات اکتشاف و توسعه میادین نفتی و تجهیز نیروی انسانی لازم برای این امور نیازمند زمان است که بسیار بیشتر از مدت ۵ سال خواهد بود...

سیدمهدی حسینی رییس کمیته بازنگری قراردادهای نفتی وزارت نفت از مدل قراردادهای جدید آی پی سی IPC دفاع کرده و آن را بهترین نوع قرارداد برای افزایش چشم گیر سطح تولید داخلی و در نتیجه افزایش صادرات نفت خام دانسته است. او گفته: "برای جبران عقب ماندگی در میادین مشترک نفت و گاز و جلوگیری از تضییع بیشتر حقوق ملت ایران در این حوزه‌ها، سرمایه‌گذاری سریع برای توسعه میادین و استخراج نفت و گاز ضروری و الزامی است.
او گفته که در این زمینه با تدبیر صورت گرفته از دو سال پیش از رفع تحریم‌ها، تدوین قراردادهای جدید نفتی در دستور کار قرار گرفت.این قراردادها موسوم به آی پی سی IPC، علاوه بر تسریع در جذب مشارکت خارجی و سرمایه‌گذاری در میادین هدف که عمدتا مشترک است، انتقال هدفمند فناوری‌های جدید صنعت نفت و گاز به کشور و همچنین فعال کردن بخش‌های داخلی صنعت نفت را دنبال می‌کند.
او تأکید کرده که تحول در فرآیند اکتشاف و توسعه و بهره‌برداری بهینه میادین مشترک نفت و گاز، تسریع در بهره‌برداری از میادین مشترک و همچنین افزایش بهره‌برداری نفت و گاز از میادین، انتقال دانش و فناوری روز دنیا و بومی کردن این فناوری‌ها، کاهش هزینه‌ها در ریسک‌هایی که در اکتشاف و توسعه میادین وجود دارد، از اهداف واقعی این قراردادها به شمار می‌آید.

رییس کمیته بازنگری قراردادهای نفتی وزارت نفت به ذخایر ۵۰۰ تا ۶۰۰ میلیارد بشکه ای نفت درجای ایران اشاره کرده که ضریب بازیافت آن در کشور فقط ۲۵ درصد است، در حالی که این ضریب در عربستان به ۵۰ درصد و در دریای شمال به بیش از ۵۰ درصد رسیده است؛ مساله ای که هر یک درصد آن معادل۵ تا ۶ میلیارد بشکه نفت است.
او همچنین گفته که بر این اساس، هزاران میلیارد دلار ثروت ملی کشور زیر زمین مانده است و هرگونه مانع باید بر سر راه استخراج و استحصال این ثروت برداشته شود.

قراردادهای مدل آی پی سی IPC چگونه قراردادی است؟ چه مزایایی نسبت به مدل قراردادهای بیع متقابل دارد؟ آیا این مدل قرارداد در شرایط کنونی میتواند بهترین مدل برای توسعه صنعت نفت ایران باشد؟

پرویز مینا، میگوید که شرکت های بین المللی نفت برای ورود به کشورهای تولید کننده نفت دو شرط اساسی و مهم را در نظر می گیرند. نخست، دسترسی آنها به یک منبع تولید مطمئن برای مدت طولانی و سپس، قابلیت حصول یک نرخ بازگشت بهینه سرمایه گذاری از اولویت های مهم شرکت های بین المللی نفت برای ورود به کشورهای تولید کننده نفت است. در حال حاضر که قیمت نفت خام در بازارهای جهانی نسبتاً پائین است، شرکت های بین المللی نفت در زمینه سرمایه گذاری محدودت هایی دارند و به دنبال کشورهایی هستند که این کشورها بتوانند بهترین نرخ برگشت سرمایه را برای این شرکت ها حاصل نمایند

پرویز مینا اعتقاد دارد که با توجه به نیاز صنعت نفت کشور به حداقل ۲۰۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری، مدل قراردادهای نفتی آی پی سی IPC که درحقیقت مخلوطی است از قرارداد مشارکت و قرارداد پیمانکاری بهترین نوع قرارداد نفتی است که میتواند شرکت های بین المللی نفت را به ایران جذب کند. در همین حال این مدل قرارداد، تنها مدلی است که میتواند انتقال تکنولوژی های پیشرفته در زمینه صنعت نفت را برای ایران میسر کند...