نگاهی به اقتصاد آمریکا در آخرین هفته‌های زمامداری باراک اوباما

در حالی که در ۲۰ ژانویه آینده رئیس جمهوری جدید آمریکا رسماً سکان اداره کشور را در دست می گیرد، با چه میراث اقتصادی که حاصل ۸ سال ریاست جمهوری باراک اوباما است، روبرو خواهد شد؟ انتشار آخرین گزارش وزارت کار آمریکا در مورد نرخ بیکاری و اشتغال در ماه اکتبر نشان دهنده کاهش بیکاری و بهبود نسبی سطح دستمزد ها در بخش خصوصی اقتصاد آمریکاست. به رغم بهبود نسبی در زمینه اشتغال، رشد اقتصادی این کشور روندی نزولی دارد. صندوق بین المللی پول رشد اقتصادی آمریکا در سال ۲۰۱۶ میلادی را ۸‚۱ درصد برآورد می کند، این در حالی است که رشد اقتصادی آمریکا در سال گذشته ۶‚۲ درصد بوده است. در همین حال، ادامه تسهیلات گسترده پولی بانک مرکزی آمریکا برای اجتناب از رکود و در همان حال، تحرک فعالیت های اقتصادی، تا کنون نتوانسته منجر به افزایش پایدار مصرف و سرمایه گذاری در اقتصاد آمریکا شود. وضعیت اقتصاد آمریکا در این روزهای آخر ریاست جمهوری باراک اوباما چگونه است؟ میراث اقتصادی اوباما برای رئیس جمهوری جدید آمریکا چیست؟

نباید فراموش کرد باراک اوباما که در اوج بحران مالی بزرگ آمریکا و جهان در ژانویه سال 2009 میلادی اداره امور کشور را به عهده گرفت، وارث یک اقتصاد بحران زده در آمریکا بود. او از همان آغاز دست به کار شد و با انتخاب سیاست افزایش گسترده دیون دولتی و تزریق پول موفق به نجات سیستم بانکی و صنایع خودرو سازی این کشور شد. بانک مرکزی آمریکا با اتخاذ سیاست های جدید و با ارائه تسهیلات پولی با نرخ بهره پایه نزدیک به صفر، سیاست های اقتصادی اوباما را همراهی کرد. همگرایی این تلاش ها، به تدریج اقتصاد آمریکا را از رکود خارج کرد و این کشور توانست دوباره یک رشد اقتصادی نه چندان بالا، ولی قابل قبول را تجربه کند.
به رغم بهبود نسبی در وضعیت قدرت خرید طبقه متوسط مردم آمریکا از سال های 2014 و 2015، سطح درآمد این طبقه هنوز پائین تر از سطح درآمدش در 15 سال پیش است.

بیل کلینتون رئیس جمهوری اسبق آمریکا مشکل اصلی اقتصاد آمریکا را در عدم توسعه قدرت خرید مردم طبقه متوسط آمریکا میداند. او میگوید: " درآمد بیش از نیمی از مردم آمریکا با در نظر گرفتن نرخ تورم، از درآمد آنان در آخرین روزهای ریاست جمهوری او در 15 سال پیش کمتر است."
دستمزد و در آمد بخش عظیمی از مردم آمریکا از سال 2007 تا پایان سال 2013 نه تنها افزایش نیافت، بلکه با افزایش هزینه های درمانی که اغلب از سوی کارفرمایان تقبل می شود، کاهش یافت.

طبقات مردمی و طبقه متوسط پائین آمریکا از نظر درآمدی وضعیتی به مراتب بدتر و خراب تر از طبقه متوسط آمریکا داشته است. این بخش از مردم آمریکا نه تنها کاهش چشم گیر درآمدها را تحمل کرده، بلکه بیکاری و در نتیجه فقر را با تمام وجود خود تجربه کرده است.
از بین رفتن مشاغل در بخش های صنعت ، معدن و کشاورزی، بسیاری از آنان را وادار به قبول مشاغل نیمه وقت و فصلی با دستمزدهای بسیار پائین در شبکه های توزیع و فروشگاه بزرگ کرده است.
در حالی که از سال گذشته بخش های بهداشت و تندرستی، بانک، بیمه و خدمات مالی و برخی از رشته های تخصصی پویایی گذشته خود را باز یافته اند، دیگر بخش های اقتصادی با رکود عمیقی مواجه بوده اند.
طی سال گذشته، بیش از 53 هزار شغل کارخانه‌ای و بیش از 11 هزار شغل در بخش معادن از چرخه مشاغل در آمریکا خارج شده است.

بدون تردید، اقتصاد آمریکا در سال های اخیر رشد داشته است. اما تناقض اصلی در اقتصاد آمریکا، همانند بسیاری از اقتصادهای غربی این بوده است که ثروت تولید شده به نحو متعادلی بین گروه ها و طبقات مختلف اجتماعی توزیع نشده است. در حالی که طی این سال ها طبقات مرفه آمریکا بیشترین سهم را از ثروت تولید شده در جامعه نصیب خود کرده اند، افراد طبقه متوسط و مردمی این کشور شاهد از دست دادن قدرت خرید خود و از دست دادن مشاغل خود بوده اند. گرایش قطبی شدن بیشتر جامعه آمریکا در سال های آخر ریاست جمهوری باراک اوباما مشهود بوده است. این روند موجب مأیوس شدن و نا امید شدن بخش عظیمی از مردم طبقه متوسط آمریکا شده است. این نارضایتی همچنین به ایجاد جنبش های پوپیولیستی و بسیار نیرومند در آمریکا دامن زده است. جنبش هایی که مشکل اقتصادی اکثریت مردم آمریکا را ناشی از فرآیند جهانی شدن تجارت و اقتصاد میدانند و این فرآیند را زیر پرسش می برند.

دکتر شاهین فاطمی اقتصاد دان و رئیس پیشین دانشکده اقتصاد دانشگاه آمریکایی پاریس میگوید باراک اوباما در شرایطی زمام اداره امور آمریکا را به عهده گرفت که اقتصاد آمریکا، همانند سایر کشورهای جهان در بحران فرو افتاده بود. پس از گذشت نزدیک به 8 سال، اقتصاد آمریکا از بحران و رکود خارج شده، اما هنوز پویایی لازم را ندارد. با یک رشد اقتصادی کمتر از 3 درصد، اقتصاد آمریکا نمیتواند به این پویایی دست یابد. در همین حال، ثروت تولید شده در سال های اخیر در آمریکا منافع بخش کوچکی از مردم این کشور را تأمین کرده و به نحو متوازنی در اقشار مختلف اجتماعی این کشور توزیع نشده است. شاهین فاطمی میگوید کمتر از 1 درصد مردم آمریکا در حدود 80 درصد درآمدها را در اختیار دارند و در شرایط کنونی ثروتمندان، ثروتمندتر میشوند و اکثریت جامعه فقیر تر از گذشته میشوند و این موضع مشکل بزرگی است که آمریکا در حال حاضر با آن روبروست...

برای شنیدن گفتگوی ما با دکتر شاهین فاطمی بر روی فایل صوتی بالا کلیک نمائید.