آیا جعبۀ سیاه هواپیمای اوکراینی جعبۀ سیاه جمهوری اسلامی است؟ - گفتگو با سعید محمودی

عاقبت بعد از حدود دو هفته مقامات ایران تأئید کردند که هواپیمای مسافربری اوکراینی به وسیلۀ دو موشک پدافند هوایی ایران در هشتم ژانویه گذشته ساقط شده است، هر چند امیر علی حاجی زاده فرماندۀ هوافضای سپاه پاسداران ایران تاکنون ادعا می کرد که هواپیمای اوکراینی در اثر اصابت تنها یک موشک سقوط کرده است.

سعید محمودی استاد حقوق بین الملل در دانشگاه استکهلم SR

از قرار انتشار یک ویدیوی جدید در بیست و سوم دی ماه گذشته که به وضوح اصابت دو موشک پیاپی به هواپیمای اوکراینی را نشان می دهد مقامات ایران را ناگزیر از پذیرش این حقیقت کرده است. با این حال، رهبران جمهوری اسلامی ایران، همچنان و برغم تقاضاهای مکرر اوکراین و کانادا بر نگهداری جعبه های سیاه هواپیمای ساقط شده اصرار می ورزند، هر چند از تجهیزات، دانش و تجربه و صلاحیت لازم برای پی بردن به محتویات این جعبه ها بی بهره هستند و به همین خاطر خواستار تجهیزات لازم از آمریکا و فرانسه شده اند.

عاقلانه ترین واکنش از سوی مقامات ایران چه می تواند باشد؟ و آیا دولتی که طی دو هفته اظهارات ضدونقیض بسیار در مورد علل و چگونگی سقوط هواپیمای اوکراینی ایراد کرده از صلاحیت لازم برای انجام تحقیقات شفاف، به طوری که کانادا و اوکراین تقاضا کرده اند، برخوردار است؟

در پاسخ به این پرسش ها، سعید محمودی، استاد حقوق بین الملل در دانشگاه استکهلم، از جمله گفته است : صرف نظر از عوامل و دلایل سقوط هواپیمای اوکراینی، از آنجا که این واقعه غیرمنتظره و هولناک در ایران رخ داده، این کشور مطابق کنوانسیون شیکاگو حق سرزمینی دارد و مجاز است تحقیق در مورد سقوط این هواپیما را انجام بدهد و حتا در خصوص تحویل یا عدم تحویل جعبه های سیاه آن به یک کشور دیگر تصمیم بگیرد. اما، از آنجا که ایران، به گفتۀ سعید محمودی، از تجهیزات و صلاحیت های فنی و تجربی لازم برای دستیابی به محتویات جعبه های سیاه هواپیمای اوکراینی  برخوردار نیست، بهتر است از دو کشور دارای صلاحیت در این زمینه، یعنی آمریکا و فرانسه، طلب یاری کند و بدیهی است که در صورت عدم همکاری با تبعات حقوقی همان کنوانسیون شیکاگو روبرو خواهد شد.