شکاف بزرگی میان رهبران سیاسی فرانسه و جامعۀ روشنفکری این کشور پدید آمده که از بسیاری جهات بی سابقه و گویای یک وضعیت تاریخی نسبتاً استثنایی است : در حالی که گفتارهای رهبران سیاسی فرانسه، اعم از چپ و راست، بیش از پیش حول احیای "هویت ملی" یا صیانت از آن شکل می گیرند، روشنفکران فرانسوی، فرای تعلقات سیاسی-ایدئولوژیک شان، می کوشند از این رویکرد فاصله بگیرند، زیرا آن را بستر خطرات بزرگی برای فرانسه می دانند.
برای نمونه، نخست وزیر سوسیالیست فرانسه، مانوئل والس، مدعی است که نتیجۀ انتخابات آیندۀ ریاست جمهوری این کشور را "نبردهای فرهنگی و هویتی" رقم خواهند زد و نیکلا سارکوزی، رییس جمهوری پیشین و از نامزدهای احتمالی راست در انتخابات آیندۀ ریاست جمهوری فرانسه تأکید می‌ورزد که "مسئلۀ هویت ملی یکی از مباحث اصلی انتخابات آیندۀ ریاست جمهوری است"، زیرا به اعتقاد وی سرمشق جمهوری برای ادغام جمعیت های مسلمان در فرانسه با شکست روبرو شده و به همین خاطر باید از این پس سیاست همگون سازی را در قبال این جمعیت به کار بست. سرکوزی می گوید :
سیاست جمهوری در ادغام غیرفرانسویان بی نتیجه بوده است و باید از این پس سیاست همگون سازی را به کاربست. نمی توان ۲۹ درصد جمعیتی را نگاه داشت که وسوسۀ اجرای شریعت را در سر دارند.
نیکلا سرکوزی که رهبری مهمترین حزب لیبرال فرانسه را برعهده دارد در ادامۀ این استدلال و در حمایت از سیاست همگون سازی می افزاید :
از زمانی که شما فرانسوی می شوید نیاکان شما ساکنان سرزمین گُل می شوند. به محض اینکه من فرانسوی می شوم، فرانسه را دوست دارم، تاریخ فرانسه را فرامی گیرم، به فرانسوی صحبت می کنم و نیاکانم، نیاکان فرانسه هستند و این یعنی سیاست جذب و همگون سازی.
این سخنان که در واکنش به تهدیدهای اسلامگرایی شکل یافته، مرزهای سیاسی و ایدئولوژیک فرانسه را تحت الشعاع خود قرار داده و مخدوش ساخته و در عین حال جبهه ای از روشنفکران فرانسوی را در مقابل خود تشکیل داده اند.
اینک مفهوم "هویت" یا identité در مباحث عمومی فرانسه از نو به سنجش و داوری و نقد گذاشته شده است. "میشل سَر"(Michel Serre) در این خصوص می گوید : هویت به معنای تعلق یا "شناسنامۀ" ملی نیست و یکی انگاشتن آنها به منزلۀ "فروافتادن در دام نژادپرستی است." او می افزاید : هویت "خطای منطقی یا نوعی جنایت سیاسی" است. زیرا، به قول "ماتیو کویوله"، نویسندۀ دیگر فرانسوی، "هویت" مسئلۀ نابرابری را تحت الشعاع قرار می دهد و به حاشیه می راند.
"فرانسوا ژولین" دیگر فیلسوف فرانسوی می افزاید : "هویت شناسانندۀ افراد نیست." سرمشق نامتغیری نیست که گویا با استناد به آن، یعنی با استناد به وابستگی های "قومی"، "نژادی"، مذهبی یا غیرمذهبی، بتوان یکدیگر را شناسایی یا خود را از دیگران متمایز کرد. حتا هویت فرهنگی بیش از پیش به اسطوره ای می ماند زیرا، مرزها و مضامین آن دائماً در حال دگردیسی و تغییر هستند.
بر همین اساس "توما پیکتی"، اقتصاددان معروف فرانسوی معتقد است که تبعیض اجتماعی – آنهم در انفعال چپ حکومتی - در مدارس فرانسه، به ویژه در آغاز دورۀ راهنمایی شکل می گیرد و تمایل امروزی بخشی از نوجوانان و جوانان فرانسه به تعلقات دینی و قومی از همین تبعیض ها ناشی می شود. در واقع، "پیکتی" به رهبران راست فرانسه این جملۀ معروف مارکس را یادآور می شود که شرایط مادّیِ هستیِ اجتماعیِ افراد، آگاهی آنان را رقم می زند، نه بالعکس.
به گمان پیکتی "ملی گرایی"، اولویت یافتن مسئلۀ "هویت ملی" در گفتارهای رهبران فرانسه در بدو امر گویای ناتوانی آنان برای تغییر همین شرایط مادی است. با این حال، مخالفت روشنفکران فرانسه با گفتار رسمی رهبران این کشور به منزلۀ انکار واقعیت، یعنی انکار تمایل افراد به ساختن هویت های اسطوره ای و فرورفتن در آنها نیست، هر چند واقعیت امروز متاثر از ناامیدی عمومی و خلاء سیاسی-فکری عمیقی است که از میان بردن شان از عهده و توان رهبران فرانسه خارج به نظر می رسد.
"آلن تورن"، جامعه شناس معروف فرانسوی، در کتابی که به تازگی تحت عنوان "قرن جدید سیاسی" منتشر کرده به گونۀ خود مشکلات یا به قول وی، "بن بست" کنونی جامعۀ فرانسه را بررسی کرده است. او می گوید که در مواجهه با این "بن بست"، فرانسه در مقابل یک معضل، یک دوراهی قرار گرفته است. به گفتۀ او یا فرانسه با تبعیت از هویتی ساختگی و به بهانۀ صیانت از آن عملاً همۀ درها را به روی خود خواهد بست و بیش از پیش تضعیف خواهد شد یا بالعکس برای برون رفت از این بن بست دریچۀ تازه ای به روی جهان بیرونی خواهد گشود.
کتاب "قرن جدید سیاسی" اوضاع عمومی فرانسه را در آستانۀ انتخابات ریاست جمهوری این کشور بررسی کرده است. به گمان "آلن تورن" انتخابات آیندۀ ریاست جمهوری فرانسه بی معناترین انتخابات تاریخ معاصر این کشور است. زیرا، به گفتۀ او، هیچیک از نامزدهای این انتخابات حامل هیچ پیام روشن اجتماعی نیست و برای اولین بار شاید رأی دهندگان فرانسوی با هیچیک از نامزدهای انتخاباتی کشورشان احساس همسانی یا همسویی نمی کنند. نمی کنند، زیرا، به گفتۀ "آلن تورن"، مدل اجتماعی در فرانسه همانند اوایل قرن نوزدهم دستخوش تلاطم ها و دگرگونی های اساسی شده است. با این تفاوت که تلاطم ها و دگردیسی فرانسه در اوایل قرن نوزده ناشی از ورود گستردۀ آن به جامعۀ صنعتی بود، در حالی که فرانسۀ امروز از این سرمشق اجتماعی و مهمترین رکن یا عنصر سیاسی آن، یعنی مفهوم "دولت-ملت" خارج می شود.
"تورن" معتقد است که رهبران امروز فرانسه به جای همراهی با روند اجتناب ناپذیر خروج از سرمشق جامعۀ صنعتی، از خلال مضامینی همچون احیای "هویت ملی"، یا "حاکمیت ملی"... بیهوده در مقابل این روند گریزناپذیر مقاومت می کنند. در نتیجۀ همین مقاومتِ بیهوده است که به گمان "آلن تورن" مرزها و طرح های سیاسی-اجتماعی بیش از گذشته مخدوش شده اند و در اثر آن جامعۀ فرانسه درجا می زند. او می گوید : اگر صد سال پیش سمت گیری در تقابل کار و سرمایه تعیین کنندۀ مرزهای سیاسی بود، امروز برای تعیین موقعیت خود باید به این پرسش پاسخ داد که در تقابل هویت ملی و جهانی شدن کدام جانب را باید گرفت.
دریافت رایگان خبرنامهبا خبر-پیامک های ما اخبار را بصورت زنده دریافت کنید
آبونه شوید