دانیل لویتین دانشمند عصب‌شناس کانادایی که در ایام جوانی در گروه‌های راک گیتار می‌نواخته و چند سالی را هم نزد کمپانی‌های صفحه‌پرکنی کار کرده و اینک به عنوان دانشمند شناخته‌شده در دانشگاه مک‌گیل کانادا در حوزۀ روانشناسی و اعصاب به تحقیق مشغول است، در کتابی به اسم "جهان در شش ترانه"، از شش موضوع یا درونمایۀ بنیادین سخن می‌گوید که به عقیدۀ او در موسیقی تمامی فرهنگ‌ها، در همۀ زمان‌ها و مکان‌ها مشترک بوده است. یکی از این درونمایه‌ها تسلی یا دلداری است.
دانیل لویتین پنج فصل دیگر کتاب خود را به عشق، دوستی، شناخت (یا دانستن)، شادی و بالاخره دین (به طور کلی باورهای دینی) اختصاص داده است.
موسیقی یا کلام؟
لِویتین با وجود احاطۀ تحسین‌انگیزی که بر دنیای موسیقی دارد، اکثر مثال‌های خود را از ترانه‌های انگلیسی زبان آورده است. او از خاطرات جوانی و دوران سرگشتگی خود حکایت می‌کند و ترانه‌هایی را به یاد می‌آورد که به لطف آنها روزهای سخت تنهایی یا ساعت‌های طاقت‌فرسای کار را در رستورانی کوچک بر خود هموار می‌کرده است. اما این ترانه‌ها برای شنونده‌ای که با زبان انگلیسی انسی ندارد شاید چندان تسلی‌بخش نباشد. بلافاصله این پرسش پیش می‌آید که آیا موسیقی بدون کلام هم می‌تواند تسلی‌بخش باشد یا خیر؟ آیا می‌توان تأثیر موسیقی و ترانه را فارغ از زمینه‌های فرهنگی و اجتماعی ارزیابی کرد؟
موسیقی چگونه دلداری می‌دهد؟
دانیل لویتین که وجه شاعرانه و عاطفی گفته‌های خود را با تکیه به تحقیقات آزمایشگاهی و همچنین مشاهدات مردم‌شناختی غنا می‌دهد در بارۀ تأثیر موسیقی بر انسان می‌نویسد که یکی از ترکیبات اشک چشم هورمونی به اسم "پرولاکتین" است که گاه "هورمون آرامش‌بخش" نامیده می‌شود. اما این هورمون در هر اشکی وجود ندارد. اشکی که فقط برای مرطوب کردن چشم، مثلاً هنگام باد شدید، جاری می‌شود حاوی پرولاکتین نیست. عجیبت‌تر این که اشک شادی هم این هورمون را در خود ندارد. تنها گریستن از سر درد و اندوه و رنج است که ترشح پرولاکتین را باعث می‌شود. اما لِویتین پدیدۀ دیگری را هم در آزمایشگاه مشاهده کرده است: بعضی موسیقی‌ها نیز مغز انسان (غدۀ هیپوفیز) را به ترشح پرولاکتین وا می‌دارند.
با اینحال هنوز بدرستی نمی‌توان فهمید که انسان با شنیدن موسیقی‌های بیگانه تا چه حد مفاهیم فرهنگی آنها را درک می‌کند. آیا لالایی شوپَن می‌تواند برای فرد مطلقاً ناآشنا با فرهنگ اروپایی معنای خاصی بیابد؟..
(مشروح برنامه را در فایل صوتی گوش کنید)
*ترجمه فرانسۀ کتاب: Le monde en six chansons – Daniel Levitin
دریافت رایگان خبرنامهبا خبر-پیامک های ما اخبار را بصورت زنده دریافت کنید
آبونه شوید