حیدری وجودی، شاعر و عارف نامدار اهل افغانستان درگذشت

حیدری وجودی، شاعر ،عارف، مولانا شناس و بیدل شناس پرآوازه اهل افغانستان، پس از نیم قرن فعالیت فرهنگی، روز چهارشنبه ۲۱ خرداد- جوزا /۱۰ ژوئن در سن ۸۱ سالگی دارفانی را در کابل وداع گفت. برخی از شاعران معاصر افغانستان، حیدری وجودی را آخرین حلقه از سلسله شاعران عارف افغانستان خوانده و گفته‌اند که شعله عرفان با مولانا به اوج رسید و با مرگ وجودی خاموش شد.

حیدری وجودی، شاعر، عارف، مولاناشناس و بیدل‌شناس نامدار افغانستان، صبح چهارشنبه ۲۱ خرداد/ ۱۰ ژوئن ۲۰۲۰ دیده بر جهان فروبست © DR

"غلام حیدر" متخلص به "حیدری وجودی" و مشهور به "نجم العرفا"، شاعر نامدار پارسی زبان اهل افغانستان که از چندی پیش در بستر بیماری بسر می‌برد، سرانجام روز چهارشنبه چشم از جهان فروبست. 

حیدری وجودی، غزل سرای خلوت نشین در پنجشیر چشم به جهان گشود و هنگامی که ۱۵ ساله بود به کابل رفت و لیشتر عمر خود را در آن جا گذراند. وی که اغلب در قالب غزل شعر می‌سرود، در ایام جوانی به عرفان رو آورد و آثار زیادی را که بنای اصلی آن اندیشه می‌باشد، برای دوستداران ادب از خود بجا گذاشته است.

حیدری وجودی با شاعران هم عصر خود از جمله صوفی عشقری، شقایق جمال و عبدالحق بیتاب، از نزدیک آشنا بود و از تأثیرپذیری از عشقری، همواره سخن می گفت. وی همچنین چندین کار تحقیقی در زمینه آثار عشقری منتشر کرده است. وی همچنین خود را از پیروان سلوک عارفان پیشین می‌دانست و زندگی خود را وقف این سلوک کرده بود.  

شهرت و محبوبیت "حیدری وجودی" نزد دوستداران ادب در افغانستان از یک سو درخشش آثار وی و از سوی دیگر مبتنی بر شناخت حضوری با ایشان عنوان شده است. حیدری وجودی با برگزاری بزم‌های شعرخوانی، فرهنگیان را دور خود جمع می کرد و به پاسخ‌های فروان دوستاران ادب پاسخ می‌داد. آشنایی نسل جوان با اندیشه عرفانی و ادبیات کهن پارسی، یکی از دغدغه‌های فکری وی خوانده شده است.  

حیدری وجودی عشق را جوهر اصلی آفرینش، زندگی و اشعار خود می‌دانست و انعکاس این نگاه را می‌توان در اشعار وی دید. مطالعه آثار حیدری وجودی، نشان می دهد که وی از زمانه خود چندین قدم فراتر رفته و با زبانی نوین اشعار خود را سروده است.

این شاعر پارسی‌گوی نزدیک به شش دهه از  عمر ۸۱ ساله  خود را در کتابخانه عامه کابل "کتابخانه ملی" گذراند و بیشتر اوقات خود را به تحقیق و فعالیت در زمینه عرفان و ادبیات اختصاص داد. دفترهای شعر حیدری وجودی تحت عنوان "عشق و جوانی"، "راهنمای منظوم پنجشیر"، "نقش امید"، "با لحظه‌های سبز بهار"، "سالی در مدار نود"، "سایه معرفت"، "صور سبز صبا"، "مقیات تغزل"، "غربت مهتاب"، "لحظه‌های در آب و آتش"، "آوای کبود"، "ارغوان عشق"، "شکوه قامت مقاومت"، "رباعیات و دوبیتی‌ها" و "دیوان حیدری وجودی"، در کابل منتشر شده است. وی همچنین مقالات در مورد ادبیات عرفانی بویژه در زمینه آثار مولانا، بیدل و عشقری، نوشته و کارهای پژوهشی در زمینه آثار نظامی گنجه‌ای واصل کالبی و واصف باختری، انجام داده است.       

شهبازایرج، شاعر و روزنامه‌نگار مقیم لندن که خود نیز در زمینه مولاناشناسی و بیدل شناسی کارهای تحقیقی زیادی انجام داده و آثاری را هم در این باب به انتشار رسانده است، در مصاحبه ویژه با رادیوی بین‌المللی فرانسه در خصوص ویژگی آثار حیدری وجودی می‌گوید: «تا صوفی عشقری هیچ تغییری در نشانه‌هایی که شعر عرفانی را از شعر غیرعرفانی متمایز می کند دیده نمی‌شود، اما شعر حیدری وجودی، دنیای نشانه‌های شعر عرفانی را به نحوی دگرگون می‌سازد تاجایی که حتی عشق عرفانی خاصیت زمینی با اهداف آسمانی پیدا می‌کند».

بر اساس گفته‌های شهبازایرج، شیوه عرفانی و مولاناشناسی که حیدری وجودی به آن دست یافته بود، مختص به سنت عرفان  و تصوف افغانستان است و  این سبک برای فارسی زبانان ایران می‌تواند به نحوی دشوار و یا حتی بیگانه به نظر برسد.

شهبازایرج در رابطه با ویژگی مولاناشناسی حیدری وجودی، می‌گوید که مولانا برخاسته از جغرافیای افغانستان است و زبان وی برای شاعری چون حیدری وجودی رنگ و بوی آشنا دارد. به طور مثال، برخی از واژه‌های فارسی افغانستان در ایران رایج نیستند و به همین دلیل ممکن است حتی مولاناشناسان ایرانی درک متفاوتی از شعر و عرفان وی داشته باشند. شهبازایرج در پایان تأکید می‌کند که ویژگی‌های آثار و کارهای تحقیقی حیدری وجودی، هنگامی آشکار می‌شود که محققان به صورت دقیق در مورد وی پژوهش کنند و دوستداران ادب را با دنیای اندیشه‌های او آشنا سازند.