مد اسلامی ،مدرنیته برای زنان مسلمان یا توسل به ایمان بقصد سوداگری؟

وقتی طراحان معروف مارک "دولچه & گابانا" کلکسیون جدید خود با نام "رمضان" را به نمایش گذاشتند، براحتی میشد تشخیص داد که دختران جوان با حجابی که مانکن مارک معروف ایتالیائی شده‌اند، با عینک آفتابی خوش فرم و مدِ روزی که بر چشم دارند و کت زیبای صورتی رنگی که بر تن کرده‌اند و عبای زنانه گلدوزی شده و دانتل‌داری که پوشیده‌اند، دختران شیک پوش و مدرنی را به نمایش گذاشته‌اند که نه از زنان مدرن غربی چیزی کم دارند و نه هیچکدام از قواعد شرعی پوشش اسلامی برای زنان را نادیده گرفته‌اند.

اینک دیگر مدت‌هاست که مارک‌های تجاری و فروشگاه‌های زنجیره‌ای متعددی مثل "مانگو" و "اونی‌کلو" و "مارکس اند اسپنسِر" به طراحی و فروش وسیع لباس‌های مد زنانه برای آندسته از مسلمانان روی آورده اند که مایلند همراه با شیک‌پوشی قواعد شرعی را نیز رعایت کنند و بنظر می رسد که بازار پر رونقی نیز برایشان ایجاد شده است.

  شاید یکی از موارد پر سر و صدای این طراحی‌های مبتکرانه، مایوئی است که هم موهای سر و هم تمام بدن را می ‌پوشاند، و تنها پنجه‌های دست و پا بیرون می مانند. این لباس شنای عجیب را فروشگاه "مارکس اند اسپنسِر" ارائه کرده و نامش را نیز با ترکیب دو نامِ "بورکا" و "بیکینی"، "بورکینی" گذاشته است.

گر چه حدود یکی دوسال می شود که عرضه این مدل‌های معروف به "با حیا" در فروشگاه‌های انگلستان، نیویورک و بویژه در کشورهای اندونزی، فیلیپین، سنگاپور و مالزی رواج زیادی یافته است، ولی ورود این نوع البسه به بازار فرانسه باعث براه افتادن بحث‌های فراوانی در اینباره شد.

وزیری که حجاب را با برده داری مقایسه کرد

علت تشدید بحث‌های مربوط به مد اسلامی در فرانسه را باید به سخنان وزیر حقوق زنان "لورانس روُسینیول" نسبت داد. او در مصاحبه با یکی از رادیوهای فرانسه، وقتی درباره رواج مد اسلامی مورد سؤال قرار گرفت، توسل به این کارها را از سوی طراحان مد و مؤسسات معروف تولید پوشاک، «غیر مسئولانه» توصیف کرد و در واکنش به این سخن که زنان مسلمان از این مدهای جدید استقبال می کنند گفت که «در آمریکا هم برده‌هائی بودند که از برده‌داری حمایت می کردند».
او البته چند هفته بعد در یک مصاحبه تلویزیونی از این مقایسه میان زنان مسلمان و برده‌ها اظهار تأسف کرد، ولی بر دیدگاه خود در مخالفت با طراحی مدل‌های اسلامی تأکید نمود.

پس از خانم وزیر، نوبت به نویسنده و فیلسوف صاحب نام فرانسوی خانم "الیزابت بَداَنتِر" رسید که در مصاحبه با روزنامه ها بشدت به این کار اعتراض کرد. او ضمن دفاع از دیدگاه‌های خانم وزیر تقاضا کرد که زنان فرانسه مارک‌هائی را که دست به طراحی مدل‌های اسلامی زده‌اند بایکوت کنند.
"بَداَنتِر"، در این مصاحبه یادآوری کرد که در ده سال گذشته در فرانسه تعدادی از دختران جوان محجبه شده اند. او می‌پرسد شما فکر می کنید که این ها تحت تأثیر الهام آسمانی حجاب به سر کرده اند؟ و پاسخ می دهد که خیر. این کارها نشان می دهد که فشار بر آنها تشدید شده است. تنها قانون است که می تواند کسانی را که قربانی این فشارها هستند تحت حمایت خود بگیرد.

مخالفت با آنچه مد اسلامی خوانده می شود، به برخی از دست‌اندر کاران معروف دنیای مد در فرانسه هم سرایت کرده است. مثلاً "پی‌یر بِرژِه" که یکی از بنیانگزاران مؤسسه "ایو سَن لوران" است، در یک مصاحبه با رسانه‌ها از پیشنهاد بایکوت خانم "بَداَنتِر" حمایت و حجاب را «زندانی برای زنان» توصیف کرد. طراح مشهور فرانسوی خانم "اَنی‌یِس ب"، و نیز مدیر سابق مجله "اِل" خانم "والری تورانیان" هم بشدت به این مدل‌های معروف به "اسلامی" انتقاد کردند.

باید یادآوری کرد که هیچ یک از تولیدکنندگان معروف و یا نامعروف که به تولید این نوع لباس‌ها می پردازند از اصطلاح "مد اسلامی" استفاده نکرده‌اند؛ در این مورد، استفاده از واژه لباس‌های "با حیا" رواج بیشتری داشته است.

باید با مدل‌های تحمیلی از سوی طراحان مخالفت کرد!

در پاسخ مخالفان "مد اسلامی" ، یک خانم سناتور فرانسوی بنام "استر بن باسا" که خود استاد تاریخ است، به مخالفت با سخنان وزیر حقوق زنان برخاست. او توضیح می‌دهد که تاریخ مذاهب را در دانشگاه تدریس می کند و از اینکه کسانی با استفاده از لقب فمینیسم می‌خواهند نظر خود را بر دیگران تحمیل کنند اظهار ناخشنودی می‌کند.
بعقیده او، ما در جهانی زندگی می کنیم که از یک سو بدلیل دادو ستد میان فرهنگ‌ها نقاط مشترک فراوانی بوجود آمده و اجزاء این پدیده‌های فرهنگی با هم ترکیب شده اند، و از سوی دیگر جوامع را از یکدستی بیرون آورده و متنوع و متکثر کرده است؛ تکثری که باید مورد پذیرش همگانی قرار گیرد. او بقصد انتقاد از فضای فرهنگی حاکم در فرانسه، اظهار اطمینان می کند که مثلاً چنین بحثی هرگز در لندن درگیر نخواهد شد.

"استر بن باسا"، البته تأکید می کند که مخالف حجاب اجباری است. «چه در فرانسه باشد، چه در عربستان و چه در ایران»؛ ولی اضافه می کند که در عین حال با تحمیل الگوهای واحد، و تعیین معیارهای جذابیت برای زنان از سوی طراحان مد هم موافقتی ندارد؛ آن نوع الگوهای زیبائی شناختی تحمیلی، که می‌تواند به کمک روش‌های بازاریابی، تحمیل لاغری‌های افراطی، تشویق جراحی پلاستیک و تبلیغات وسیع رسانه‌ای، به دنباله‌روی منجر شود؛ این سناتور فرانسوی تأکید می‌کند که این کار هم نوعی دیکته کردن یک الگوی خاص به بخشی از زنان است که عمدتاً از جانب مردان، طراحی و عرضه می‌شود.
او می گوید من می فهمم که وقتی زنان، به شیوه صادراتی عربستان سعودی، حجاب کامل می پوشند، تا از فرق سر تا پاهایشان پنهان بماند، باعث تأسف می شود. من حتی انکار نمی‌کنم که برخی از زنان حجاب می پوشند برای اینکه مجبور به این کار شده‌اند، ولی در کشورهای غربی، موضوع حجاب تحمیلی، شامل اکثریت این زنان نمی‌شود . بسیاری از آنها این گونه لباس می پوشند، تا هویت متفاوت خود را به نمایش بگذارند و از دیگران متمایز شوند. او می پرسد چرا ما باید الگوی لباس آنها را دیکته کنیم؟

باید همینجا اضافه کرد که گرچه طراحان مد غربی می کوشند قواعد شرعی را با معیارهای زیبائی‌شناختی جامعه غربی هماهنگ کنند، و در نتیجه احتمال دارد که از میزان و شدت ناهماهنگی این قواعد با چهره اجتماعی این جوامع بکاهند، ولی نظر سنجی‌ها در اروپا برملا می کنند که هم زمان با رشد رادیکالیسم اسلامی و گسترش خشونت‌های تروریستی اسلامگرایان، مردم در این کشورها هر چه بیشتر نسبت به نمادها و علائم بیرونی اسلامی حساسیت‌های منفی بیشتری نشان می‌دهند .

آخرین نظر سنجی‌ها در اوائل سال جاری (٢٠۱۶) نشان می‌دهد که داوری منفی فرانسوی‌ها نسبت به سمبل‌های اسلامی در جامعه، نسبت به گذشته گسترش چشم‌گیری داشته است. در یک نظرسنجی متعلق به سال ١٩٨٩، آن بخش از فرانسوی‌هائی که با ساخته شدن مسجد در خاک فرانسه مشکلی نداشته‌اند ٣٣ درصد بوده است، امسال این رقم به ١٣ درصد رسیده است.

در مورد حجاب اسلامی، در سال ١٩٨٩ تنها ٣١ درصد فرانسوی‌ها با حجاب مخالف بودند، اینک این مخالفان به ٦٣ درصد رسیده‌اند. در آلمان ٤۵ درصد مردم، مخالف استفاده از حجاب اسلامی توسط شهروندان مسلمان هستند.

آیا توسل مسلمانان به طراحان "مد اسلامی" و بکارگیری معیارهای زیبائی‌شناسانه غربی در رعایت قواعد شرعی، خواهد توانست داوری منفی مردم کشورهای غربی نسبت به نمادهای اسلامی را تعدیل کند؟
"انور کبیبش" رئیس شورای فرانسوی مسلمانان، در مصاحبه با رسانه‌های فرانسوی، ضمن ابراز تأسف از نتایج آخرین نظرسنجی‌ها درباره مسلمانان فرانسه، تأکید می‌کند که مسلمانان باید احساس مسئولیت کنند و رفتار و اعمالشان را طوری هماهنگ سازند که جامعه نسبت به آنها حساسیت‌هایش را از دست بدهد.