مساحت کم نمایشگاه کتاب ناشران را منصرف کرد

بیست و سومین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران از پانزدهم تا بیست و پنجم اردیبهشت ماه درهای خود را بروی بازدید کنندگان در حالی می گشاید که برخی از ناشران صاحب نام ایرانی از شرکت در این نمایشگاه منصرف شده اند. این ناشران سیاست های نادرست وزارت ارشاد در صنعت چاپ و نشر کتاب و همچنین عدم رضایت خود از نحوۀ اختصاص غرفه ها به ناشران را دلیل انصراف خود از شرکت در نمایشگاه بین المللی کتاب تهران اعلام کرده اند.

اولین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران بعد از انقلاب در اردیبهشت سال شصت و شش و در محل دائمی نمایشگاههای تهران، در کنار بزرگراه چمران در شمال تهران، در محوطۀ بسیار بزرگی برگزار شد و پس از آن همه ساله در ماه اردیبهشت این نمایشگاه تکرار می شد. این نمایشگاه تا سال ١٣٨٥در همین محل برگزار می شد اما از اردیبهشت سال ١٣٦٨ محل برگزاری نمایشگاه کتاب به مصلای تهران منتقل شد. دلیل این انتقال ترافیک شدید بزرگراه چمران، محل دائمی نمایشگاه تهران، عنوان شده بود. این نمایشگاه در حالی به مصلای تهران منتقل شد که زیربنای این مصلا، یعنی شبستانی که قرار بود در آن نمایشگاههای مختلف برگزار شود، هنوز تکمیل نشده بود و هنوز هم ساخت و ساز در مصلای تهران هنوز ادامه دارد. با توجه به همین ساخت و ساز است که به گفتۀ مسوولان برگزاری نمایشگاه کتاب، " سازه های نمایشگاهی" جایگزین فضای ثابت نمایشگاه شده است تا کمبود جا به نحوی جبران شود.

محل کنونی این نمایشگاه یعنی مصلای تهران در اراضی عباس آباد قرار دارد و بر حجم ترافیکی آن بهنگام برگزاری نمایشگاه افزوده می شود، یعنی انتقال این نمایشگاه نه تنها نتوانسته است بهانۀ افزایش ترافیک را در اطراف آن از بین ببرد، بلکه ترافیک را از یک بزرگراه دور از مرکز شهر تهران، به داخل شهر آورده است. ساعات کار نمایشگاه نیز در فاصلۀ ساعات 10 صبح تا 20 اعلام شده است. این ساعات بخصوص در هنگام صبح و عصر، بدلیل اوج رفت و آمد به محل کار و بازگشت از آن، ترافیک منطقه را افزایش می دهد. لازم به ذکر است که شورای شهر تهران در حال ساخت محلی به نام" شهر آفتاب" برای برگزاری نمایشگاه کتاب است. محلی که به گفتۀ رئیس شورای اسلامی شهر تهران چهار سالن آن تا دو سال آینده آمادۀ بهره برداری خواهد شد. مشاوران آلمانی این پروژه تاکنون برای اتمام نقشه های " شهر آفتاب" رقمی بالغ بر شصت میلیارد ریال دریافت کرده اند و امسال نیز برای اتمام این چهار سالن 350 ميليارد ريال از سوی شورای شهر تصویب شده است.

علاوه بر مشکل ترافیک، کوچک بودن فضای داخلی شبستان مصلای تهران نیز به تنگ تر شدن فضای اختصاص داده شده به غرفه های ناشران انجامیده و دقیقاً یکی از دلایل اعتراض ناشرانی است که از شرکت در بیست و سومین نمایشگاه کتاب انصراف داده اند.

فضای شبستان مصلای تهران برای نمایشگاه کتاب به دو بخش داخلی و خارجی تقسیم شده است. به گفتۀ مدیر کمیتۀ ناشران داخلی بیست و سومین نمایشگاه تهران، غرفۀ ناشران داخلی بر اساس حروف الفبای نام انتشاراتی تقسیم بندی شده است. به این ترتیب یعنی انتشاراتی که با حرف " ی" شروع می شود آخرین غرفۀ سالن های ناشران داخلی را به خود اختصاص خواهد داد. مدیر کل این کمیته در توضیح این تقسیم بندی معیارها و مصوبه های شورای سیاست گذاری نمایشگاه را عامل اصلی معرفی کرده و این نوع تقسیم بندی را دلیل محکمی دانسته است که نشان می دهد هیچ امتیاز ویژه ای به ناشر خاصی اعطا نشده است. وی اما به ضوابطی که برخی ناشران را مستحق داشتن متراژ بیشتر غرفه می کند، اشاره ای نمی کند. یکی از این ضوابط انتشار کتاب های چاپ اول است. به این ترتیب هر ناشری که از نیمۀ دوم سال ١٣٨٧ تا نیمۀ دوم سال ١٣٨٨ بیشترین کتاب های چاپ اول را منتشر کرده باشد، متراژ بیشتری خواهد داشت.

ضوابطی از این دست اعتراض بیشتر ناشران را موجب شده است. ناشرانی که به این امر اعتراض دارند، پایین بودن انتشار کتاب های چاپ اول را نتیجۀ سیاست های ممیزی و سانسور وزارت ارشاد و یا عدم صدور بموقع مجوز چاپ کتاب از سوی این وزارتخانه می دانند و معتقدند این سیاست خود بخود باعث ضعیف شدن موسسه های انتشاراتی خصوصی در مقابل ناشرین دولتی می شود. وزنه ای که، به گفتۀ ناشران خصوصی، کفۀ ترازوی فروش در بازار را نیز به نفع ناشران دولتی سنگین تر می کند. همۀ این مسائل دست به دست هم می دهند تا ناشران خصوصی کمتر از فضای نمایشگاه بین المللی کتاب تهران که مکان مهمی برای معرفی

یک ناشر است، بهره ببرند. مکانی که دیده شدن و متعاقباً خوانده شدن توسط مخاطب، ادامۀ کار یک انتشاراتی را بیمه می کند.

***************************************

آرش نقیبیان، کارشناس کتاب در ایران معتقد است ناشران دولتی که مدیریتشان دولتی است و یا از رانت های دولتی استفاده می کنند در نمایشگاه کتاب هم از همین امکانات بهره می برند و غرفه هایی با متراژ بیشتر در اختیار می گیرند. متراژ بیشتر به معنای دیده شدن و فروش بیشتر هست و این مساله برای یک ناشر بسیار مهم است.

به گفتۀ این کارشناس کتاب، اقتصاد نشر در ایران بسیار ضعیف است و نمایشگاه بین المللی کتاب تهران فرصت مهمی است برای ناشران تا دیده شوند و فروش خوبی داشته باشند. وی می گوید:" در مدت یازده روز، نقدینگی خوبی برای ناشران از محل فروش کتاب های خود تامین می شود و یک ناشر می تواند حضور خود را در بازار کتاب بیمه کند. یک ناشر از حضور در نمایشگاه بعنوان فرصتی برای دیده شدن و شناخته شدن استفاده می کند، بهمین دلیل است که حضور در این نمایشگاه بسیار مهم است".

وی به پارادوکس چاپ کتاب نیز اشاره می کند و می گوید:" سیاست های وزارت ارشاد خود بخود شرط چاپ کتاب های اول و حضور در نمایشگاه را با تناقض روبرو می کند، این شرط وقتی می تواند عملی شود که فضای چاپ کتاب از سوی وزارت ارشاد آزادتر شود تا امکان افزایش نشر کتاب های چاپ اول افزایش یابد".

وی اظهار امیدواری می کند که تبعیض بین ناشران دولتی و خصوصی پایان داده شود و همسان نگری به ناشران امکان گسترش چاپ کتاب را در کشور فراهم کند.