ثابت‌ها و متغیرهای دور تازۀ مذاکرات هسته‌ای در چند ماه گذشته
نتشر شده در:
گوش کنید - ۰۸:۲۸
بازگشت آمریکا به برجام یکی از وعده‌های انتخاباتی جو بایدن بود. مذاکراتی که برای رسیدن به توافقی جدید در پایتخت اتریش از اواسط فروردین ۱۴۰۰ (اوایل آوریل ۲۰۲۱) میان ایران و کشورهای ۱+۴ آغاز شد هنوز به نتیجۀ مشخصی نرسیده است. در این دور از مذاکرات رهبر جمهوری اسلامی مذاکرۀ مستقیم و غیرمستقیم با آمریکا را منع کرده است. با این حال، نمایندۀ آمریکا جز اولین نشست تاکنون در نشست‌های دیگر وین- البته بدون مذاکرۀ مستقیم با ایران- حضور داشته است.
پیش‌بینی‌های ضد و نقیض دربارۀ سرانجام این دور از مذاکرات شاید به این سبب باشد که بیشتر ناظران و تحلیل‌گران تنها به سخنانی استناد می‌کنند که مقام‌ها و نمایندگان کشورهای مذاکره کننده از جمله ایران پس از پایان هر نشست بر زبان می‌آورند. البته تا زمانی که سندی امضا نشده است چاره‌ای جز این ندارند. با این حال، آن مقام‌ها و نمایندگان به ویژه مقام‌های آمریکایی و ایرانی از آغاز مذاکرات تاکنون چند سخن راهبردی و محوری را همواره تکرار کرده‌اند.
دو هدف اصلی این دور از مذاکرات یکی هموار کردن راه بازگشت آمریکا به توافق هسته‌ای است و دیگری، پایبند کردن ایران به تعهداتش در برجام. اما ایران از نیمۀ اردیبهشت ۱۳۹۸ هم‌زمان با سالگرد خروج ترامپ از برجام گام به گام از تعهدات هسته‌ای‌اش در برجام کاسته است.
در۸ بهمن ۱۳۹۹ آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجۀ آمریکا، گفت: اگر ایران به تعهداتش در برجام باز گردد، آمریکا نیز همین کار را خواهد کرد. چند روز بعد، بایدن نیز در پاسخ به پرسش مُجری شبکۀ سی بی اس سخن بلینکن را تکرار کرد. دولت بایدن تاکنون به این اصل وفادار مانده است.
از سوی دیگر، در ۱۹ بهمن ۱۳۹۹ علی خامنه‌ای در دیدار با جمعی از فرماندهان نیروی هوایی و پدافند هوایی ارتش گفت: ایران هنگامی به تعهدات برجامی‌اش بازخواهد گشت که آمریکا همۀ تحریم‌ها را در عمل و نه در حرف یا بر روی کاغذ، لغو کند. ظاهراً ایران نیز تاکنون به این اصل وفادار مانده است.
در این میان در ۲۲ فروردین ۱۴۰۰ انفجاری در تأسیسات غنی‌سازی نظنز روی داد که نیویورک تایمز آن را به اسرائیل نسبت داد و نوشت که این انفجار برنامۀ غنی‌سازی اورانیوم ایران را حداقل ۹ سال به عقب انداخت.
سه روز بعد در ۲۵ فروردین عباس عراقچی، معاون سیاسی وزارت امور خارجه و مذاکره کنندۀ ارشد هسته‌ای ایران، از آغاز غنی‌سازی ۶۰ درصدی خبر داد و گفت که این یکی از نیازهای ما برای تولید بعضی از داروهای خاص است. بسیاری از رسانه‌های بین‌المللی این تصمیم را واکنشی به خرابکاری در تأسیسات نطنز دانستند.
ترامپ با خروج از برجام خواهان توافقی تازه با ایران بود که علاوه بر برنامۀ هسته‌ای دربرگیرندۀ برنامۀ موشکی و فعالیت‌های منطقه‌ای جمهوری اسلامی نیز باشد. به همین سبب، تحریم‌های دیگری نیز بر ایران وضع کرد.
در آستانۀ آغاز دور تازۀ مذاکرات عباس عراقچی در مصاحبه با صدا و سیمای جمهوری اسلامی گفت: آمریکا برای بازگشت به برجام باید در شش هفتۀ آینده ۱۵۰۰ تحریم را رفع کند، وگرنه وضع دشوار خواهد بود. منظور عراقچی علاوه بر تحریم‌های مربوط به برنامۀ هسته‌ای تحریم‌های دیگری است که دولت ترامپ بر ایران وضع کرده است.
در همان زمان، نِد پرایس، سخنگوی وزارت امور خارجۀ آمریکا، گفت: ما در جهت احیای برجام آماده ایم تحریم‌های ناسازگار با این توافق را برداریم. در واقع، برخلاف انتظار ایران، آمریکا حاضر نیست همۀ تحریم‌ها را بردارد.
نِد پرایس یک هفته پیش در یکم تیرماه نیز در مصاحبه با خبرنگاران گفت: بازگشت به برجام «ضروری» اما «ناکافی» است. ما در مسائل دیگر از جمله توسعۀ موشک‌های بالیستیک ایران نیز نگرانی‌هایی داریم و دربارۀ این موضوع با متحدان و هم‌پیمانان خود از جمله متحدان اساسی خود در منطقه از نزدیک به مشورت و رایزنی می‌پردازیم.
به عبارت بهتر، برای دولت بایدن بازگشت آمریکا به برجام مقدمه‌ای است برای رسیدن به توافقی گسترده‌تر و مطمئن‌تر.
در واکنش به سخنان نِد پرایس، سعید خطیب زاده، سخنگوی وزارت خارجه ایران، گفت: در برجام و گفت وگوهای وین نه تعهدی را بیش از آنچه در برجام نوشته شده خواهیم پذیرفت و نه به انتفاعی کمتر از آنچه در برجام پیش بینی شده رضایت خواهیم داد.
روز یکشنبه ششم تیرماه نیز وزیر امور خارجۀ آمریکا در دیدار با وزیر امور خارجۀ اسرائیل گفت: ما در مذاکرات هسته‌ای با ایران همواره با اسرائیل در ارتباط خواهیم بود.
به نظر می‌رسد مقام‌های آمریکایی و ایرانی در شش ماه گذشته از اصول اعلام شدۀ خود دست کم در حرف برنگشته‌اند. با این حال، چنان که کارشناسان دیپلماسی می‌گویند، در مذاکرات دیپلماتیک باید منتظر نتایج غافل‌گیر کننده و پیش‌بینی ناپذیر بود.
دریافت رایگان خبرنامهبا خبر-پیامک های ما اخبار را بصورت زنده دریافت کنید
آبونه شوید