رابطه با آمریکا: پیشینۀ ستیز و کشاکش میان دو دیدگاه در بطن جمهوری اسلامی
نتشر شده در:
گوش کنید - ۰۹:۱۶
شامگاه یکشنبه دهم مرداد ماه سایت رسمی علی خامنه‌ای ویدئوکلیپی زیر عنوان «عبرت آیندگان» منتشر کرد که محتوای آن، به نوشتۀ آن سایت، بیانات منتشر نشدۀ رهبر انقلاب «دربارۀ تجربۀ اعتماد به آمریکا» است. این ویدئوکلیپ را صدا وسیما نیز هم‌زمان پخش کرد. بدبینی خامنه‌ای نسبت به برجام و مذاکرۀ تعهدآور با آمریکا برای مردم ایران تازگی ندارد. مضمون سخنان او در این ویدئوکلیپ نیز چیزی نیست جز بدبینی او نسبت به مذاکراتی که به توافق هسته‌ای انجامید.
می‌دانیم که ترامپ از آن توافق بیرون رفت، اما با روی کار آمدن بایدن جمهوری اسلامی برای احیای آن وارد مذاکرۀ تازه و غیرمستقیم با آمریکا شد. اما انتشار این سخنان که ترجیع‌بند همۀ آنها بدبینی نسبت به هر گونه مذاکرۀ تعهدآور با آمریکاست در اوضاع و احوال کنونی به چه معناست؟ بعضی از کارشناسان انتشار آنها را چند روز پیش از آغاز دولت ابراهیم رئیسی زمینه‌سازی برای پایان دادن به مذاکرات هسته‌ای می‌دانند.
بی‌شک این احتمال را نمی‌توان رد کرد. اما کارشناسانی نیز معتقدند که تاکنون هیچ مذاکره‌ای بدون نظر مساعد خامنه‌ای انجام نگرفته و مذاکرات هسته‌ای در دورۀ ریاست جمهوری رئیسی ادامه خواهد داشت.
در ویدئوکلیپی که منتشر شده، خامنه‌ای در جلسۀ محرمانه‌ای با اعضای مجمع تشخیص مصلحت در سال ۱۳۹۱ خطاب به هاشمی رفسنجانی، رئیس وقت مجمع تشخیص مصلحت، می‌گوید: «در متنی که آقای روحانی دربارۀ مذاکره با آمریکا تهیه کرده بود، ده پانزده مورد از منافعی که عاید ایران می‌شود ذکر شده بود، اما از ضررها چیزی در آن نبود. شما هم چند مورد از منافع ایران را با خط شریف خودتان اضافه کرده بودید».
انتشار این سخنان چند روز پس از آخرین دیدار خامنه‌ای با روحانی و هیأت دولتِ دوازدهم این گمان را قوت می‌بخشد که دولت رئیسی نمی‌خواهد به مذاکرات هسته‌ای ادامه دهد. در آن دیدار خامنه‌ای گفت : «در این دولت معلوم شد که اعتماد به غرب جواب نمی‌دهد».
به هرحال، این سخن و سخنان ۹ سال پیش او خطاب به رفسنجانی نشان می‌دهد که دربارۀ مذاکره با غرب به ویژه آمریکا دو دیدگاه در جمهوری اسلامی همواره در ستیز و کشاکش بوده‌اند. بسیاری از کارشناسان معتقدند که شکست مذاکرات هسته‌ای نتیجۀ همین کشاکش‌های دیرینه در بطن جمهوری اسلامی است.
در آخر مهرماه ۱۳۹۳ کمی بیش از ۸ ماه مانده به امضای برجام حسن روحانی گفت: «درس کربلا درس تعاملِ سازنده و مذاکره در چارچوب منطق و موازین است».
در اوایل مرداد ۱۳۹۴ یعنی دو هفته پس از امضای آن توافق نیز گفت: «ما ملت بزرگی هستیم و نشان دادیم که می‌توانیم پیچیده‌ترین و مهم‌ترین مسالۀ سیاسیِ جهان یعنی موضوع هسته‌ای را پای میز مذاکره حل و فصل کنیم. بنابراین، قادریم مسائل دیگر را هم در منطقه وجهان پای میز مذاکره حل و فصل کنیم».
اما دو ماه و نیم پس از سخنان روحانی، خامنه‌ای گفت: «می‌گویند آقا شما چرا مخالف مذاکره با آمریکا هستید؟ خب امیرالمؤمنین هم مذاکره کرد، امام حسین هم مذاکره کرد. می‌گویم مذاکره با آمریکا ممنوع است به‌خاطر ضررهای بی‌شماری که دارد و منفعتی که اصلاً ندارد. این فرق می‌کند با مذاکره با فلان دولتی که نه چنین امکاناتی دارد، نه چنان انگیزه‌ای دارد. این‌ها با هم فرق می‌کنند، این را نمی‌فهمند».
روحانی در اول فروردین ۱۳۹۵ سه هفته پس از انتخابات دهمین دوره مجلس شورای اسلامی در ۷ اسفند ۹۴ گفت: «ملت بزرگ ما با انتخابات ۷ اسفند ۹۴ برجام دوم را کلید زد، برجامی که در سطح ملی با وحدت، آشتی و همدلی شروع خواهد شد و پیش از اقتصاد با اخلاق آغاز می‌شود».
در همان روز خامنه‌ای گفت: می‌گویند بایستی برجام ۲ و ۳ و ۴ و الی آخر انجام گیرد تا ما بتوانیم راحت زندگی کنیم. معنای این حرف این است که جمهوری اسلامی باید از مسائل اساسی‌ای که به حکم اسلام و به حکم برجستگی‌های نظام جمهوری اسلامی پایبند به آنها است، صرفِ‌نظر کند، از مسئلۀ فلسطین صرف‌نظر کند».
در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷ آمریکا رسماً از برجام خارج شد. روز بعد خامنه‌ای در یک سخنرانی در دانشگاه فرهنگیان گفت: «آن‌وقتی که مسئلهٔ هسته‌ای شروع شد، گفتیم مسئلهٔ آمریکا با ایران، مربوط به انرژی هسته‌ای نیست و این‌ها بهانه است. گفتند نه، این‌جور نیست. حالا دیدید که این‌جوری است. ما برجام را پذیرفتیم اما دشمنی‌ها با جمهوری اسلامی تمام نشد. حالا مسئلهٔ حضور ما در منطقه و مسئلهٔ موشک‌ها را مطرح می‌کنند. اگر این‌ها را هم قبول کنیم، مسئله تمام نخواهد شد، مسئلهٔ دیگری را شروع می‌کنند. علت مخالفت آمریکا با نظام جمهوری اسلامی این است که انقلاب دست آمریکایی‌ها را از منطقه کوتاه کرد».
سپس با اشاره به سخنان ترامپ، افزود: «از طرف ملت ایران به او می‌گویم: شما غلط می‌کنید!».
خامنه‌ای پس از روی کار آمدن بایدن و کوشش‌های او در جهت احیای برجام نیز گفت: «ایران در صورتی به تعهدات خود در قالب برجام عمل خواهد کرد که آمریکا همۀ تحریم‌ها را لغو کند. این سیاست قطعیِ جمهوری اسلامی و مورد اتفاق مسئولان کشور است و ایران از این سیاست باز نخواهد گشت».
به نظر می‌رسد انتشار ویدئوکلیپِ «عبرت آیندگان» تأکیدی است بر اینکه رهبر جمهوری اسلامی هم‌چنان بر سیاست‌های دیرینۀ خود دربارۀ آمریکا پای می‌فشارد. و اگر این حدس درست باشد، باید به این نتیجه برسیم که برجام به این سادگی‌ها احیا نخواهد شد.
دریافت رایگان خبرنامهبا خبر-پیامک های ما اخبار را بصورت زنده دریافت کنید
آبونه شوید