انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی ترکیه که در ۱۴ ماه مه امسال یعنی دوازده روز دیگر برگزار خواهد شد، به عقیدۀ بسیاری از کارشناسان یکی از مهم‌ترین انتخابات‌های تاریخ ترکیه است. اهمیت این انتخابات چنان است که بعضی‌ها آن را رفراندومی دربارۀ حکومت اردوغان و فرادستی حزب «عدالت و توسعه» در ترکیه می‌دانند. ائتلاف گستردۀ مخالفان او به رهبری کمال قلیچداراوغلو ممکن است به حکمرانی بیست سالۀ اردوغان و حزب او پایان دهد.
شکست اردوغان در این انتخابات پیامدهایی فراتر از مرزهای ترکیه خواهد داشت. کارشناسانی که تاریخ اسلام سیاسی را از زمان به قدرت رسیدن آن در ایران دنبال کرده‌اند، شکست اردوغان را نویدبخش زوال شتابان اسلام سیاسی در منطقه می‌دانند. با شکست او، نیروهای لائیک دوباره زمام امور ترکیه را به دست خواهند گرفت و اسلام سیاسی یکی از سنگرهای اصلی‌اش را در منطقه از دست خواهد داد.
با نگاهی به تاریخ چند دهۀ اخیر کشورهایی که در آن‌ها اسلام سیاسی چه از راه انتخابات و چه با انقلاب به قدرت سیاسی دست یافت یا از جایگاه مهمی در حیات سیاسی آن کشورها برخوردار شد، متوجه می‌شویم که این جریان سیاسی-ایدئولوژیک در سراشیبی افول افتاده و ناگزیر است دیر یا زود عرصه را به سود نیروهای سکولار یا لائیک خالی کند.
کارشناسان سرآغاز طرد اسلام سیاسی را از قدرت، برچیدن بساط سازمان نیرومند اخوان‌المسلمین در مصر می‌دانند. ده سال پیش، در ژوئن ۲۰۱۳، ارتش مصر با کودتای نظامی محمد مُرسی، رئیس جمهور اسلام‌گرای وابسته به اخوان‌المسلمین، را که به شیوۀ دموکراتیک نیز انتخاب شده بود، برکنار و زندانی کرد. او شش سال بعد هنگامی که محاکمه می‌شد، در دادگاه بیهوش شد و سپس جان سپرد.
به گفتۀ کارشناسان، گشوده شدن بی‌سابقۀ فضای سیاسی در کشورهای خاور میانه و شمال افریقا پس از «بهار عربی» فرصتی طلایی برای احزاب اسلام‌گرای آن کشورها فراهم آورد تا جنبش‌های نیرومند جوانان را که با شعار آزادی، احترام به کرامت انسانی و بهبود وضع زندگی به میدان آمده بودند، مصادره کنند. اما آن احزاب در هیچ‌یک از آن کشورها نتوانستند پایه‌های قدرت خود را استوار کنند.
با بازداشت راشد غَنوشی، رهبرحزب اسلام‌گرای تونس در ۲۸ فروردین امسال (برابر با ۱۷ آوریل) و ممنوع شدن جلسات حزب «النهضة»، اسلام سیاسی یکی دیگر از سنگرهای مهم خود را در منطقه از دست داد. این حزب در انتخابات‌هایی که پس از برافتادن « زین‌العابدین بن‌علی» در تونس برگزار شد، چندین بار به پیروزی نسبی دست یافت اما هرگز نتوانست اکثریت کرسی‌های پارلمان را از آن خود کند. غنوشی نیز الهام‌یافته از اخوان‌المسلمین مصر بود. اما سپس اردوغان و حزب «عدالت و توسعه» را رهنمود خود و الگوی اسلام سیاسی در تونس قرار داد. اردوغان نیز همواره پشتیبان راشد غنوشی و حزب او بود.
بازداشت غنوشی و تعطیلی حزب «النهضة» در تونس در پی سخنان تحریک آمیز این رهبر اسلام‌گرا روی داد. او در ۱۵ آوریل در یک گردهم‌آیی عمومی با انتقاد از شیوۀ اقتدارمنشانۀ «قیس سعید»، رئیس جمهور تونس، در ادارۀ کشور، از خطر جنگ داخلی سخن گفت و حکومت قیس سعید را با رژیم زین‌العابدین بن‌علی که متهم به جنایت و تروریسم بود، مقایسه کرد.
در ایران نیز خیزش سراسری جوانان در پی مرگ مهسا امینی پایه‌های قدرت اسلام سیاسی را سخت لرزانده و به شدت آسیب‌پذیر کرده است. نیروهای انتظامی و امنیتی رژیم از تحمیل دوبارۀ حجاب بر دختران و زنان ایرانی در خیابان‌ها و گذرگاه‌های عمومی یکسره عاجز مانده‌اند. فراموش نکنیم که حجاب یکی از ارکان ایدئولوژیکی جمهوری اسلامی است و اگر این رکن اساسی فروریزد، رژیم اعتبارش را به کل از دست خواهد داد.
از سوی دیگر، ناتوانی علی خامنه‌ای، رهبر ۸۴ سالۀ جمهوری اسلامی، در کنترل نه تنها اوضاع کشور بلکه نیروهای پشتیبان خود روز به روز آشکارتر می‌شود. با مرگ او بی‌شک دگرگونیهای بزرگی در کشور روی خواهد داد. کارشناسان از شکاف‌های عمیق در میان نیروهای سپاه و بسیج خبر می‌دهند.
اسلام سیاسی در عربستان سعودی نیز عقب می‌نشیند. کارشناسان از آغاز دگرگونیهای اساسی در ساختار قدرت آن کشور خبر می‌دهند. محمد بن سلمان از سلفی‌گری فاصله می‌گیرد. پلیس اخلاقی ( یا «کمیتۀ امر به معروف و نهی از منکر») سعودی که تاکنون بر رفتار و پوشش مردم به ویژه زنان در فضای عمومی نظارت می‌کرد، کم و بیش برچیده شده است. جدا کردن زن و مرد کم و بیش از میان رفته است. زنان عربستانی دیگر مجبور به رعایت حجاب نیستند و صاحبان کسب و کار فعالیت‌شان را برای نماز تعطیل نمی‌کنند.
امروز بن سلمان بیش از آنکه بر سلفی گری یا «وهابیت» که تاکنون منبع مشروعیت حکومت سعودی بود، پافشاری کند، بر گذشتۀ تاریخی عربستان پای می‌فشارد. مورخان سعودی نیز مانند دیگر کشورهای جهان «تاریخی ملی» برای عربستان سعودی دست و پا کرده‌اند.
با در نظر گرفتن همۀ این داده‌هاست که کارشناسان از زوال شتابان و حتی غروب نزدیک اسلام سیاسی در خاور میانه و شمال افریقا سخن می‌گویند.
دریافت رایگان خبرنامهبا خبر-پیامک های ما اخبار را بصورت زنده دریافت کنید
آبونه شوید