نگاهی به گذشتۀ تشکیل دهندگان «ائتلاف ملت» برای پایان دادن به حکومت اردوغان

ائتلاف ملت با عنوان «میز۶ گانه» کمی بیش از یک سال پیش از ۶ حزب مخالف اردوغان تشکیل شد. نامزد این ائتلاف برای انتخابات یکشنبۀ آینده، ۱۴ ماه مه، کمال قلیچداراوغلو است. او رهبر «حزب جمهوری‌خواه خلق» و برخاسته از اقلیت «علویان» ترکیه است. کارشناسان، حزب جمهوری‌خواه خلق ترکیه را، چنان که از برنامه و خط سیاسی آن برمی‌آید، حزبی لائیک و سوسیال دموکرات می‌دانند. این حزب از سال ۲۰۰۲ مهم‌ترین حزب مخالف اردوغان است.  بنیان‌گذار آن مصطفی کمال بود. این حزب هم‌اکنون ۱۳۴ کرسی از ۶۰۰ کرسیِ پارلمان را در اختیار دارد. شهرداران ۱۱ شهر از ۳۰ شهر بزرگ ترکیه وابسته به این حزب هستند.

ائتلاف ملت با عنوان «میز۶ گانه» کمی بیش از یک سال پیش از ۶ حزب مخالف اردوغان تشکیل شد. نامزد این ائتلاف برای انتخابات یکشنبۀ آینده، ۱۴ ماه مه، کمال قلیچداراوغلو است. AP - Khalil Hamra

دومین حزب مهم تشکیل دهندۀ این ائتلاف، «حزب خوب» به رهبری خانم «مِرال آکشِنِر» است که حزبی راست‌گرا، ملی‌گرا و لائیک است. این حزب پس از رفراندوم ۲۰۱۷ برای تبدیل نظام پارلمانی ترکیه به نظام ریاست جمهوری، با انشعاب از حزب «حرکت ملی‌گرا» به وجود آمد. «حرکت ملی‌گرا» بر اثر نزدیکی به حزب «عدالت و توسعه» به رهبری اردوغان، بسیاری از اعضای خود را که دل خوشی از اردوغان نداشتند از دست داد و همین‌ها بودند که «حزب خوب» را به رهبری مِرال آکشِنِر پدید آوردند. در انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی ترکیه در سال ۲۰۱۸ «حزب خوب» توانست ۳۶ کرسی را از آن خود کند.

سومین حزب تشکیل دهندۀ «ائتلاف ملت»، حزب اسلام‌گرای «سعادت» به رهبری «تِمِل قارامُلّا اوغلو» ست. این شخص از اسلام‌گرایانِ میانه رو ترکیه است و در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۱۸ با به دست آوردن کم‌تر از یک درصد آرا نفر پنجم شد.

چهارمین حزب تشکیل دهندۀ «ائتلاف ملت»، «حزب آینده» به رهبری احمد داووداوغلو، نخست وزیر و وزیر امور خارجۀ پیشین ترکیه، است. او عضو برجستۀ حزب «عدالت و توسعه» بود. اما در تابستان ۲۰۱۹ در اعتراض به قدرت‌طلبی و رفتارهای غیردموکراتیک اردوغان از آن حزب جدا شد. داووداوغلو را اسلام‌گرایی میانه رو می‌دانند. اما او خواهان جدایی دین از دولت است و در ائتلاف کنونی برضد اردوغان جایگاه مهمی دارد.

پنجمین حزب تشکیل دهندۀ «ائتلاف ملت»، حزب «دموکراسی و پیشرفت» با نام کوتاه (دِوا) به رهبری علی باباجان است. این حزب در مارس ۲۰۲۰ تشکیل شد. رهبر آن از اعضای برجستۀ حزب عدالت و توسعه و از ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۵ در دولت احمد داووداوغلو معاون نخست وزیر بود. او نیز در سال ۲۰۱۹ در اعتراض به اقتدارطلبی و کیش شخصیت اردوغان از آن حزب جدا شد. علی باباجان اقتصاددان و از پیروان اقتصاد توسعه است.

ششمین و کوچک‌ترین حزب تشکیل دهندۀ «ائتلاف ملت»، حزب دموکرات به رهبری «گولتکین اویسال» است. این حزب در سال ۲۰۰۷ از به هم پیوستن دو حزب «مام میهن» و «راه حقیقت» به رهبری «مهمت آغار» تشکیل شد. در انتخابات ۲۰۱۸ تنها یک نماینده از این حزب به پارلمان ترکیه راه یافت.

ائتلاف دیگری که برضد اردوغان تشکیل شده «ائتلاف کار و آزادی» نام دارد. این ائتلاف دربرگیرندۀ «حزب کارگر ترکیه» و «حزب دموکراتیک خلق‌ها» ست. اولی حزبی رادیکال و چپ‌گراست و دومی مدافع کردهاست. رهبر «حزب کارگر ترکیه» «اِرکان باش» نام دارد. او زادۀ ۱۹۷۹ در برلن غربی و فرزند خانواده‌ای بوسنیایی و کارگری است. نام خانوادگی او در یوگسلاوی سابق «یوسُویچ» بود. «حزب کارگر ترکیه» اعلام کرده است که در انتخابات یکشنبۀ آینده به قلیچداراوغلو رأی خواهد داد. اما در انتخابات پارلمانی با لوگوی خود شرکت خواهد کرد.

رهبر «حزب دموکراتیک خلق‌ها»، صلاح‌الدین دمیرتاش، از کردهای ترکیه و زندانی سیاسی است. او نیز اعلام کرده است که به قلیچداراوغلو رأی خواهد داد. حمایت حزب او از نامزدهای مخالف اردوغان در انتخابات شهرداری‌ها در ۲۰۱۹ سبب شد که حزب اردوغان شهرداری‌های استانبول و آنکارا را به سود اکرم امام‌اوغلو و منصور یاواش از دست بدهد. دمیرتاش در انتخابات ریاست جمهوری سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۸ نامزد بود و نزدیک به ۱۰ درصد آرا را از آن خود کرد.

حمایت دمیرتاش از نامزدی قلیچداراوغلو تعیین کننده است، زیرا ۱۵ تا ۲۰ درصد رأی دهندگان کردها هستند و چون حزب دموکراتیک خلق‌ها نامزد مستقلی معرفی نکرده‌ است، کارشناسان معتقدند که بیشتر کردها به احتمال زیاد به قلیچداراوغلو رأی خواهند داد.

اردوغان و حزب او از همان آغاز با تکیه بر عنصر اقتصاد و پیروزی در این عرصه به قدرت رسیدند و توانستند بیست سال زمام امور ترکیه را در دست داشته باشند. اما امروز اوضاع ترکیه از نظر اقتصادی بسیار بد است و این بی‌شک به سود اردوغان نیست. تورم در آن کشور بالای ۵۰ درصد است. برپایۀ آمارهای معتبر، کسری بودجۀ دولت در سه ماه اول امسال نزدیک به ۱۴ میلیارد دلار بود. کاهش ارزش لیر ادامه دارد. لیر ترکیه تنها در سال گذشته ۳۰ درصد از ارزش خود را در برابر دلار از دست داده است.

زمین لرزۀ ۹ فوریۀ امسال نیز ضربۀ شدیدی به اعتبار اردوغان زده است. بیشتر شرکت‌های ساختمانی و عملیات ساختمانی عمومی و خدمات رسانی جزو شبکۀ مشتریان حزب «عدالت و توسعه» و خود اردوغان هستند. در زمین لرزۀ فوریه معلوم شد که شرکت‌های ساختمانی بدون در نظر گرفتن ضوابط و هنجارهای ایمنی ساختمان‌ سازی کرده‌اند. تأخیر در امداد رسانی نیز بسیار به اعتبار اردوغان لطمه زده است.

به هر حال، پیش‌بینی‌ها همه رقیب اردوغان را برخوردار از شانس پیروزی می‌دانند. اما کارشناسان معتقدند که قلیچداراوغلو هرچند وعدۀ بازگرداندن نظام پارلمانی را داده است، در صورت پیروزی مجبور خواهد شد برای ادارۀ کشور با  ژرف - دولت (یا دیپ استیت) نظام کنونی کار کند که شامل ادارات، اولیگارشی مالی، اداری، نظامی و سیاسی است.

آیا ائتلاف ملت پس از پیروزی قلیچداراوغلو دوام خواهد آورد؟ قدرت چگونه میان احزاب تشکیل دهندۀ ائتلاف و حتی حامیان بیرون از ائتلاف قلیچداراوغلو تقسیم خواهد شد؟ در سیاست خارجی ترکیه چه تغییر اساسی ایجاد خواهد شد؟ پرسش‌هایی از این دست را کارشناسان از هم‌اکنون مطرح می‌کنند.