چرا ایرانیان مقیم ترکیه اردوغان را به رقیب او ترجیح می‌دهند؟
نتشر شده در:
گوش کنید - ۰۹:۴۲
از زمان تأسیس جمهوری ترکیه در ۱۹۲۳ روابط ایران و ترکیه در مجموع دوستانه بوده است. سفارت ایران در آنکارا و سفارت ترکیه در تهران همیشه برقرار بوده‌اند. دو کشور در زمینۀ مبارزه با تروریسم و قاچاق مواد مخدر و نیز برای ایجاد ثبات در عراق و آسیای میانه از همکاری بازنایستاده‌اند.
با این حال، روابط دو کشور گهگاه به سردی گراییده است. یکی از علت‌های آن را کارشناسان نصب سامانۀ دفاع ضدموشکیِ ناتو در خاک ترکیه می‌دانند. از نظر رهبران جمهوری اسلامی، آمریکا این سامانه را برای دفاع از اسرائیل نصب کرده است تا در صورت جنگ ایران با آن کشور بتواند ضد حملۀ موشکی ایران را خنثی کند.
تا زمانی که دولت ترکیه با مهار کردن اسلام سیاسی در راه نوسازی گام برمی‌داشت و در ادارۀ کشور از اصول و قواعد فرهنگ غربی پیروی می‌کرد، رهبران جمهوری اسلامی آن دولت را سرزنش می‌کردند و ترکیه را مثال اعلای تسلیم یک کشور اسلامی در برابر غرب می‌دانستند.
اما با قدرت گرفتن حزب «عدالت و توسعه» در آغاز قرن بیست و یکم، چرخشی در حیات سیاسی ترکیه روی داد که خیلی زود معلوم شد خوشایند رهبران جمهوری اسلامی نیست. نخست اینکه اردوغان منادیِ اسلام سُنی حنفی است در حالی که جمهوری اسلامی از زمان برقراری‌اش تاکنون در جهت ایجاد امت شیعی در منطقه کوشیده است.
حزب «عدالت و توسعه» مدعی اسلامی «میانه رو» است و همواره اعلام کرده است که تضادی با لائیسیتۀ ترکیه ندارد. اگرچه این ادعا دروغی بیش نیست، اما نحوۀ به قدرت رسیدن این حزب در ترکیه و شیوۀ حکمرانی‌اش رفته رفته مدلی برای بسیاری از احزاب اسلام‌گرا در کشورهای سُنی مذهب مانند حزب «النهضة» در تونس شد.
در این مدت اردوغان خود را حامی جریان‌های سُنی مذهب در کشورهای مسلمان نشان داده است. برای مثال، او در عراق از مقاومت رهبران سیاسی سنی‌مذهب در برابر رهبران سیاسی شیعه مذهب دفاع می‌کند تا از شکل‌گیری دولتی وابسته به ایران جلوگیری کند. در سوریه نیز همواره پشتیبانِ شورشیان سُنی مذهب بوده، در حالی که جمهوری اسلامی ایران حامی دولت علوی بشار اسد است. روابط اردوغان با جمهوری آذربایجان نیز خوشایند جمهوری اسلامی نیست.
اما دو کشور ایران و ترکیه علاقه‌های مشترک نیز دارند. برای مثال، با توجه به اینکه هر دو کشور دارای اقلیت چشمگیر کُرد هستند، در مقابله با جریان‌های جدایی طلب کُرد و به طور کلی با استقلال‌طلبی کُردها هم‌‌دست و هم‌پیمان‌اند؛ چنان که هر دو کشور در سال ۲۰۱۷ با رفراندومی که مقام‌های اقلیم کردستان عراق برای استقلال آن منطقه برگزار کردند به مخالفت برخاستند.
ایران و ترکیه تعهد کرده‌اند با تروریسم در عراق بجنگند. ترکیه درگیر جنگ با نیروهای مسلح «حزب کارگران کردستان» است که گروه‌هایی از آنان در خاک عراق مستقر شده‌اند و از آنجا حمله‌هایی را برضد ارتش ترکیه تدارک می‌بینند. هرچند ارتش آمریکا عهده دار نظارت پهپادی بر مرز عراق و ترکیه است، اما جنگجویان «پ کا کا» گهگاه با سلاح‌های سنگین از مرز می‌گذرند و ضربه‌هایی به ارتش ترکیه می‌زنند. جمهوری اسلامی چندین بار به ترکیه هشدار داده است که آمریکایی‌ها به عمد در کنترل مرز عراق با ترکیه کوتاهی می‌کنند.
اما افکار عمومی دو کشور از منطق دیگری پیروی می‌کند. برپایۀ نظرسنجی سرویس جهانی بی بی سی، در سال ۲۰۱۳ تنها ۱۷ درصد از شهروندان ترک با نفوذ ایران در منطقه موافق بودند. برپایۀ نظرسنجی دیگری که مرکز تحقیقات «پیو» مستقر در واشینگتن دی سی در سال ۲۰۱۲ انجام داد، ۵۷ درصد از شهروندان ترک با کوشش‌های جمهوری اسلامی در جهت دستیابی به سلاح هسته‌ای مخالف بودند و ۲۶ درصد از آنان کاربست نیروی نظامی را برای مقابله با این کوشش‌ها تأیید می‌کردند.
از داوری افکار عمومی ایرانیان دربارۀ ترکیه و جایگاه آن در منطقه اطلاع دقیقی در دست نیست، زیرا در این باره نظرسنجی معتبری انجام نگرفته است. اما در مجموع می‌توان گفت که بیشتر ایرانیان، ترکیه را رقیب کشور خود در منطقه می‌دانند. البته، افکار عمومی ایرانیانِ ساکن ترکیه را باید جداگانه بررسی کرد. انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی ترکیه در ۱۴ ماه مه حقایقی را دربارۀ دیدگاه آنان کم و بیش روشن کرد.
بیشتر ناظرانی که در این انتخابات جهت‌گیری سیاسیِ ایرانیان ساکن ترکیه را زیر نظر داشتند، معتقدند که اکثریت ایرانیانِ ترکیه (چه مهاجر و چه پناهنده) خواهان پیروزی اردوغان هستند. زیرا گفتمان سیاسی رقیب او، کمال قلیچدار اوغلو، در کارزارهای انتخاباتی‌اش آنان را مانند دیگر خارجیان ساکن ترکیه سخت نگران کرده است.
برای مثال، قلیچداراوغلو اعلام کرده است که در صورت پیروزی اجازۀ خرید خانه به مهاجران و خارجیانِ ساکن ترکیه نخواهد داد. حتی گفته است دربارۀ حضور پناهجویان در ترکیه تجدید نظر خواهد کرد و قول داده است مجوز پناهندگیِ بیشتر آنان را لغو کند. در سه دهۀ گذشته بر جمعیت ایرانیان ترکیه سال به سال افزوده شده است. در سال ۲۰۱۰ بعضی سرشماری‌ها شمار آنان را بیش از یک میلیون اعلام می‌کردند. بی‌شک اکنون بیشتر شده‌اند.
برپایۀ آخرین آمارهای اعلام شده، از سال ۲۰۱۳ تا اواسط ۲۰۲۲، تعداد املاکی که خارجی‌ها در کشور ترکیه خریداری کردند ۱۱۶ هزار و ۹۱۲ واحد بود که از این تعداد حدود ۷۰ درصد را ایرانی‌های مقیم ترکیه خریده بودند. به گواهی مرکز آمار ترکیه تنها در سال گذشته ۸۰ هزار ایرانی به ترکیه مهاجرت کرده‌اند.
بیشینۀ ایرانیان چه در داخل و چه در خارج، مخالف حکومت دینی و مدافع حکومتی سکولار یا لائیک در کشور خود هستند و شکی نیست که بسیاری از آنان برای رهایی از جمهوری اسلامی کشورشان را به مقصد ترکیه ترک کرده‌اند. اما در ترکیه ناگزیرند آرمانشان را به فراموشی بسپارند و خواهان پیروزی یک اسلام‌گرا در آن کشور باشند.
دریافت رایگان خبرنامهبا خبر-پیامک های ما اخبار را بصورت زنده دریافت کنید
آبونه شوید