جلال علوی‌نیا: ترجمه هر چند متاثر از نگرش و احساسات مترجم است، اما باید روح متن مبداء را پاس دارد و بازتابد

«چهره‌ها و گفتگوها» امروز میهمانی دارد که اگر حرفۀ او نبود، بگفتۀ «جورج اشتاینرـ George Steiner»، ما امروز در «سرزمین‌هائی زندگی می‌کردیم که همسایۀ سکوت بودند». او حرفه‌ای دارد که از نگاه «ماریانو آنتولن راتو ـMariano Antolin Rato» ناممکن را ممکن می‌کند. میهمان امروز «چهره‌ها و گفتگوها» مترجم است. همکاران او را گاه «همدست نویسنده»، گاه «سایۀ نویسنده» و گاه «نویسندۀ در سایه» خوانده‌اند. او که روزگاری نوشته‌های انگلیسی حوزۀ علوم اجتماعی را بر برگ‌های فارسی می‌نشانده، امروز بیشتر شعر فارسی را به فرانسه برمی‌گرداند. جلال علوی‌نیا در این گفتگو به کار ترجمه و دشواری‌ها و ویژگی‌های آن اشاره دارد و به چگونگی روی آوردن خود به کار ترجمه نیز می‌پردازد. این گفتگو برای نخستین بار در ۱۴ مه ۲۰۱۶ از این رادیو پخش شد و اینک در اینجا در اختیار کاربران تارنمای ما قرار می‌گیرد.

جلال علوی نیا، مترجم و مدیر انتشارات در پاریس © RFI Persan

میهمان این برنامه، جلال علوی‌نیا، فروغ فرخزاد، سهراب سپهری، سیمین بهبهانی و طاهرۀ قره‌العین را از یکسو، حلاج، عبید زاکانی، عطار و غزالی از سوی دیگر سوار بر ارابۀ فرهنگ و ادب خود از خطۀ ایران به سرزمین مولیر آورده است.

او با اشاره به دشواری‌ها و ظرافت‌های حرفۀ خود، تاکید می‌کند که «ترجمه برگرداندن متن از یک زبان به زبان دیگر با پاسداری از ویژگی‌های هر دو زبان است به شکلی که با رعایت تفاوت‌های زبانی، نوعی همسانی بین دو متن نیز بدست آید».

او تاکید می‌کند که متن ترجمه باید روح نوشتۀ مبدا را بازتابد. او هر چند مترجم را «میانجیگر میان دو متن» می‌داند، اما تاکید می‌کند که افکار و احساسات و عواطف او ناگزیر در درک و بازگرداندن متن دخالت دارد.

جلال علوی‌نیا که پیش از ترجمه به نوشتن و بویژه سرودن شعر روی آورده، اذعان می‌کند که ذوق نویسندگی انگیزۀ بسیاری کسان در پرداختن به کار ترجمه بوده و هست. او که نخست در کار ترجمۀ متون علوم اجتماعی بوده، بگفتۀ خود در پی «گسست با ایدئولوژی‌ها و مناسبات سازمانی» به این باور رسیده است که « در این زمینه سودمند‌ترین کار برای ایران، کار فرهنگی» است. او یادآوری می‌کند که پیش از انقلاب و همزمان با آن «مانند بسیاری جوانان دیگر گرایشی چپ داشته»  و نیز «از این سازمان به سازمان دیگر» می‌پیوسته و «تجربه می‌کرده است». او یادآوری می‌کند که «نتیجۀ انقلاب [او] را از سازمان‌های سیاسی و ایدئولوژی‌هائی نظیر مارکسیسم، لنینیسم و ... سرخورده کرد و به بازبینی انتقادی از این همه» واداشت و به سوی تلاش فرهنگی کشاند.

او در باب کار ترجمه تاکید می‌کند «که انتقال شکلِ یک زبان به زبان دیگر بسیار دشوار و شاید ناممکن باشد و از همین رو هر گاه ناگزیر شود، شکل را فدای مفهوم می‌کند».

جلال علوی‌نیا که مدیریت انتشارات «نامه‌های ایرانیLettres persanes» در پاریس را بر عهده دارد، در این گفتگو به دشواری‌های چاپ و انتشار ادبیات معاصر فارسی در فرانسه نیز اشاره دارد و تاکید می‌کند که هر چند شعر و ادبیات کلاسیک ایران در این سرزمین شناخته شده است و بیشتر ایران شناسان نیز به همان نوشته‌ها رو آورده‌اند، ادبیات معاصر ایران، به دلایل روشن، سیاسی مانده و چنانکه باید محتوای فراگیر نیافته و از آنجا که سرمایه گذاری لازم نیز در این زمینه صورت نگرفته، ناشناخته مانده است.

این گفتگو را می‌توانید در اینجا گوش کنید...

20:46

Invité de la semaine Jalal Alavinia 14 mai 2016