رضا علیجانی: ماندگارترین آسیب جمهوری اسلامی فروپاشی اخلاقی است
نتشر شده در:
گوش کنید - ۲۲:۵۶
«چهره‌ها و گفتگوها» این هفته میزبان روزنامه نگار، پژوهشگر و کنشگری سیاسی است که سال‌های زندگی را، آشکار و پنهان، میان کارزارهای پیوسته به اینهمه و زندان سپری کرده و اینک در تبعیدی اجباری در پاریس روزگار می‌گذراند. رضاعلیجانی در این گفتگو تاکید می‌کند که از نگاه او ایران امروز «هم به خردگرائی عصر روشنگری نیاز دارد و هم به رفورماسیون دینی، [زیرا] این دو بستر فرهنگی را در ارتباطی دیالکتیکی و کنش متقابل برای یک تغییر برگشت ناپذیر آماده می‌کنند». این گفتگو برای نخستن بار در ۳۱ دسامبر ۲۰۱۶ از رادیو بین‌المللی فرانسه پخش شد و اینک پادکست آن در دسترس کاربران تارنمای این رادیو قرار می‌گیرد.
میهمان امروز «چهره‌ها و گفتگوها» در ساحۀ سیاسی در راستۀ کنشگران ملی ـ مذهبی جای دارد، در پهنۀ اندیشه در راستای «نواندیشی دینی» گام بر می دارد و در این ره، رهروی بینش علی شریعتی است. رضا علیجانی که همزمان با نخستین زمزمه‌های انقلاب اسلامی، به جرم حمل اعلامیه‌های سیاسی در قم به بازداشتی موقت گرفتار آمده بود، اما در سال‌های پس از آن بارها به زندان رفت و سال‌ها در زندان ماند.
او در آن سال‌ها با گروه «پیشتازان» که متاثر از افکار شریعتی بود، و سپس جانشین آن، «سازمان موحدین انقلابی» همکاری می‌کرد، در نشریات وابسته به آنها می‌نوشت و در کارهای آموزشی آنها درس می‌گفت.
رضا علیجانی چندی به سردبیری نشریۀ «ایران فردا» رسید، «دفتر پژوهش‌های دکتر شریعتی» را همراه با تنی چند بنیاد گذاشت، از سوی سازمان گزارشگران بدون مرز در سال ۱۳۸۰، روزنامه نگار برگزیده شناخته شد، به پژوهش در قرآن و دیگر متون مقدس پرداخت، در اعتراضات گسترده پس از انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۸ بازداشت شد، آزاد گردید، با دستگیری همکاران خود در معرض بازداشت دوباره قرار گرفت و پس، در نخستین روزهای سال ۱۳۹۰ کشور را ترک کرد و در پاریس سکونت گزید.
از نظر او مطالبات جنبش سبز در ایران در نگاه تاریخی «نقطه چینی در ادامۀ خواست‌های ابراز شده از صدر مشروطیت» تا آن هنگام است که «حاکمیت قانون، آزادی، استقلال و عدالت» مهمترین آنهاست. او تاکید می‌کند که هر چند این جنبش به عنوان یک «اقدام اجتماعی» پاین یافته باشد، مطالبات و اثرات آن چه در درون جامعه و چه در بطن قدرت باقی مانده است و «ققنوسی است که تا هنگامی که شکاف‌های اجتماعی و واقعیات سیاسی کنونی در جامعه وجود دارد و هر چند هنگام یکبار در شکل و شمایل جدیدی بازتولید می‌شود». بگفتۀ او تا هنگامی که «استبداد برجاست، شکاف طبقاتی هست، نابخردی در سیاست خارجی هست، این مطالبات می‌تواند در اشکال و تشکل‌های تازه ظاهر شود».
رضا علیجانی یادآوری می‌کند که در ایران امروز «یک اقلیّت به ضرب و زور نفت و سرکوب اطلاعات و سرکوب قضائی بر یک اکثریت حکومت می‌کند و طبیعی است که اکثریت تن به این کار ندهد» و با توسل به اَشکال روزآمدِ جنبش سبز و یا اصلاحات در صدد تغییر باشد.
او که از نوجوانی رهروِ راه علی شریعتی شد در بارۀ آنچه از اندیشه و روش وی به درد روزگار حال می‌آید بر «آموختن نوعی اعتراض» تاکید می‌کند و می‌گوید «نسل من، یعنی نوجوانان و جوانان آن دوره که از خانواده‌های طبقۀ متوسط مذهبی برخاسته بودند، نوعی اعتراض را از شریعتی آموختند. اعتراض به سنت دینی، به حوزه‌های علمیه، به روحانیت زیرا شریعتی از اسلام بدون روحانیت سخن می‌گفت. آنان همچنین اعتراض به استبداد را آموختند و نیز نوعی هویت طلبی و غرور ملی که رمز توسعه مثلا در هندوستان است». بگفتۀ او رهروان شریعتی «در چارچوب نواندیشی دینی و یا جنبش ملی ـ مذهبی، گرایش چپ و یا سوسیال دموکرات تلقی می‌شوند». رضا علیجانی تاکید می‌کند که «نوزائی دورن دینی، تحولات جامعه را توده‌ای و گسترده کرده و همین چالش روحانیت را دچار ریزش می‌کند. در جامعه متکثر کنونی ایران، نواندیشی دینی هم بخشی از روشنفکری به مفهوم عام آن است و این دو با هم در جبهۀ واحد قرار دارند».
او در این گفتگو یادآوری می‌کند که «ملی ـ مذهبی نام یک جریان سیاسی است که خود را تعریف می‌کند و [آنکه خود را ملی ـ مذهبی می‌داند] در واقع می‌گوید من ایرانی هستم، مذهبی هستم، اول ایرانی هستم، بعد مسلمان هستم و این اسم حزب من است. کسی که مذهبی نیست می‌تواند به حزبی بپیوندد که ملی است و مذهبی نیست و یا اساساً مذهب را قبول ندارد و یا ضد مذهب است.» رضا علیجانی تاکید می‌کند که از نظر ملی ـ مذهبی‌ها «دین در سیاست دخالت می‌کند، اما در حکومت دخالت نمی‌کند، به این معنا که در حوزۀ عمومی می‌توان یک حزب مذهبی داشت، همانگونه که می‌توان یک حزب ضدمذهبی داشت. آنها در حوزۀ عمومی برنامۀ خود را به رای می‌گذارند و اگر چه در حوزۀ مدنی با یکدیگر رقابت می‌کنند، اما در قدرت باید بی طرف باشند». از نظر او «وحدت میان شهروندان باید بر پایۀ اعتلای ایران برقرار گردد، زیرا هیچ کس از هیچ کس دیگر ایرانی تر نیست».
رضا علیجانی در این گفتگو به کودکی و جوانی خود و تحولات فکری خویش نیز اشاره دارد، به سرگذشت سیاسی و حرفه‌ای خود می‌پردازد و با یادآوری وضعیت کنون ایران تاکید می‌کند که بهره گرفتن از عباراتی چون «مدافع حرم» و «محور مقاومت» چیزی جز فریبکاری نیست و نظام جمهوری اسلامی در حالیکه شاخص‌های رفاه و امید به آیندۀ مردم ایران در شان آنان نیست، سرمایۀ کشور را خرج سوریه می‌کند.
مشروح گفتگو با رضا علیجانی را در اینجا گوش کنید...
Invité de la semaine Reza Alijani 31 déc. 2016
دریافت رایگان خبرنامهبا خبر-پیامک های ما اخبار را بصورت زنده دریافت کنید
آبونه شوید