پدرام خسرونژاد: قرآن، تصویر پیامبر را منع نکرده است

"پدرام  خسرونژاد" که به نوشتۀ "دلفین مینویی" خبرنگار فیگارو، در دانشگاه "سنت‌آندروز" اسکاتلند به پژوهش مشغول است، به ویژه در مورد جایگاه تصویر و نمایش چهرۀ پیامبر در هنر اسلامی تحقیق کرده است.
او می‌گوید: «تا جایی که من می‌دانم، هیچ کجا در قرآن ممنوعیتی در مورد تصویر کردن پیامبر و به طور کلی چهرۀ انسان، دیده نمی‌شود. این بحث در حوزۀ تفسیر و احادیث شکل می‌گیرد. به عنوان مثال روایت شده که عایشه همسر پیامبر، تصاویری به دیوار زده بود و محمد به این دلیل از ورود به خانه سر باز زد و گفت کسانی که این تصویرها را کشیده‌اند باید مجازات شوند. بنا بر این روایت، پیامبر اسلام گفته است: در خانه‌ای که تصویر وجود داشته باشد فرشتگان وارد نخواهند شد»...

به گفتۀ پدرام خسرونژاد، برپایۀ این نوع احادیث و روایات است که در مذهب تسنن، تصویر پیامبر ممنوع شده است. اما شیعیان و بخصوص شیعیان دوازده امامی در این مورد انعطاف بیشتری دارند. در مقبره‌ها، مغازه‌ها و بازارهای ایران، تصاویر علی و حسین بسیار رایج است. حتی مجید مجیدی، سینماگر ایرانی، بزودی فیلمی را در بارۀ زندگی پیامبر آماده خواهد کرد.
خسرونژاد می‌افزاید: شاید تعجب کنید اما دانشگاه استان سیستان و بلوچستان –که استانی با اکثریت سنی است- مشغول تدارک سمیناری در بارۀ چهرۀ پیامبر اسلام در هنر ایرانی است (همایش بین‌المللی سیمای حضرت محمد در هنر - اردیبهشت ١٣٩۴).

پدرام خسرونژاد شرح می‌دهد که یکی از دلایل غنای فرهنگ تصویری در ایران، ریشه‌های قبل از اسلام آن است. او سپس یادآوری می‌کند که نخستین تصاویری که از پیامبر اسلام به دست ما رسیده، متعلق به دورۀ ایلخانی است. به گفتۀ وی در آن دوران، نگارگری مختص دربار و نخبگان بود. اما از زمان صفویه تصویرهای مذهبی از کاخ‌ به کوچه و بازار آمد و به اصطلاح مردمی شد.

پدرام خسرونژاد می‌گوید فرهنگ معاصر ایران نیز انباشته از تصاویر مذهبی است. در دورۀ قاجار، با علاقه‌ای که ناصرالدین‌شاه به عکاسی داشت و با رواج تعزیه، تصاویر مذهبی بسیار رواج گرفت. در دورۀ پهلوی با این که رژیم بر لائیسیته تأکید داشت ولی با عمومی شدن صنعت چاپ و گسترش انتشارات، این نوع تصویرها که در بازار طرفدار داشت، باز هم بیشتر شد. بعد از انقلاب هم،  شاهد "انفجار" تصویرگری مذهبی بودیم. حتی چند سال پیش آیت‌الله خامنه‌ای هشدار داد که در این حوزه نباید اغراق کرد.

پدرام خسرونژاد به روزنامۀ فیگارو می‌گوید: به طور کلی در ایران، تصاویر پیامبر تا زمانی که احترام‌آمیز باشد، تابو نیست. اما مثلاً در عربستان سعودی، ساختن فیلم در بارۀ پیامبر غیرقابل تصور است.

پدرام خسرونژاد در پایان گفتگویش با دلفین مینویی به رویدادهای اخیر و واکنش مسلمانان به انتشار مجدد کاریکاتور محمد اشاره می‌کند و می‌گوید به جای اعمال تحریک‌آمیز، باید تفکر در این باره را ترغیب کرد.
پدرام خسرونژاد حکایت می‌کند که اخیراً در فرانسه، به مرکز فرهنگی شهر نانت پیشنهاد کرده که کنفرانسی در بارۀ تصویر محمد در ایران برگزار کند؛ اما شهرداری نانت با تکیه به مسئلۀ «حفظ نظم عمومی» این پیشنهاد را رد کرده است.
پدرام خسرونژاد می‌گوید: از یک سو انتشار کاریکاتورهای محمد را می‌پذیرند و از سوی دیگر توضیح و تشریح تاریخی و علمی را در بارۀ تصویرگری پیامبر اسلام رد می‌کنند. اینست آزادی بیان؟...