پروندۀ پرابهام قتل دو خبرنگار "ار.اف.ای." در آفریقا: انگیزۀ جنایت چه بود؟

در سال ٢٠١٣ دو خبرنگار فرانسوی "ار.اف.ای"، ژیسلن دوپون* ۵٧ ساله و کلود ورلون ۵۵ ساله، ابتدا توسط گروهی ناشناس ربوده شدند و سپس در روز دوم نوامبر در محلی به اسم "کیدال" در شمال کشور مالی به قتل رسیدند. یک روز بعد، یکی از رهبران سازمان القاعده در مغرب اسلامی به نام "عبدالکریم طوارق" مسئولیت جنایت را به عهده گرفت. او اعلام کرد که کشته شدن دو خبرنگار «حداقل بهایی است که دولت و ملت فرانسه باید بپردازند»...
به کلام دیگر، عبدالکریم طوارق، ظاهراً قصد انتقام گرفتن از فرانسه را داشته است. باید یادآوری کرد که چند ماه قبل، عملیات ارتش فرانسه در شمال مالی، گروه‌های جهادی را به عقب‌نشینی و فرار وادار کرده بود.

عبدالکریم طوارق نزدیک به دو سال بعد- در بهار ٢٠١۵- توسط نیروهای ویژۀ فرانسوی کشته شد.

تحقیق در بارۀ خون‌بهای گروگان‌ها

اما پروندۀ قتل دو خبرنگار فرانسوی ریشه‌های دیگری هم دارد: در سپتامبر سال ٢٠١٠، در یک معدن استخراج اورانیوم در کشور نیجر به اسم "آرلیت"، سازمان القاعده در مغرب اسلامی هفت فرانسوی را گروگان گرفت. این گروگان‌ها در مرحلۀ بعد به کشور همسایه، "مالی" منتقل شدند. سرانجام بعد از مذاکرات پنهان دولت فرانسه با آدم‌ربایان، سه گروگان بعد از حدود پنج ماه اسارت در ماه فوریۀ ٢٠١١ آزاد شدند. اما آزادی چهار نفر دیگر به درازا کشید و بالاخره نزدیک به دو سال و نیم بعد، بقیۀ گروگان‌ها هم در اکتبر ٢٠١٣ به فرانسه بازگشتند. چهار روز بعد از این آزادی بود که دو خبرنگار فرانسوی ار.اف.ای. (رادیو بین‌المللی فرانسه)، در کشور "مالی" به قتل رسیدند.

مدیریت "رادیو بین‌المللی فرانسه" می‌گوید که دو خبرنگار برای پوشش انتخابات به "مالی" رفته بودند اما در عین حال تأیید می‌کند که آنان، بدون تردید در مورد آزاد شدن گروگان‌‌های معدن اورانیوم نیز با مخاطبان محلی گفتگوهایی داشته‌اند.

آیا دو خبرنگار "ار.اف.ای." در بارۀ نحوۀ آزاد شدن گروگان‌های معدن "آرلیت" و احیاناً معاملات پشت پرده، اطلاعاتی یافته بودند؟

دو کانال پنهانی برای مذاکره
 
پرونده هنوز ابهامات زیادی دارد. امروزه خبرنگاران دیگری از "ار.اف.ای" پرونده را همچنان دنبال می‌کنند. اما گزارش جدید تلویزیون فرانسه که روز گذشته پنجشنبه ٢۶ ژانویه ٢٠١٧، پخش شد می‌گوید که مذاکرات پنهانی پاریس با سازمان القاعده در مغرب اسلامی، به واسطۀ دستگاه‌های اطلاعاتی و از طریق دو کانال جداگانه صورت می‌گرفت؛ ولی گویا این دو کانال با یکدیگر تداخلی حساب‌نشده داشته‌اند که  در نهایت به واکنش‌های پیش‌بینی نشده و تند گروگان‌گیرها انجامیده است. گزارش تلویزیونی می‌گوید که دولت فرانسه برای آزادی چهار گروگان "نیجر"، حداقل ٣٠ میلیون یورو پرداخته بود؛ آیا این پول در میان تروریست‌ها و واسطه‌ها رقابت و حسادت را برانگیخته است؟

هیچیک از این فرض‌ها قطعی نیست اما "گزارشگر ویژه" تلویزیون فرانسه می‌گوید که احتمالاً کسانی که مسئول نگهداری گروگان‌های "آرلیت" بوده‌اند- به عبارت دیگر، زندان‌بانان- از پاداش خود ناراضی بوده و پول بیشتری می‌خواسته‌اند.

در واقع این گزارش، قتل دو خبرنگار را نتیجۀ کینه‌ورزی و لجاجت گروگان‌گیرها و زندان‌بانان می‌داند. اما از سوی دیگر گفته می‌شود که مبلغ ٣ میلیون یورو از کل ٣٠ میلیون یوروی پرداخت شده در این میان "به مقصد نرسیده است". ولی معلوم نیست که این مبلغ به دست چه کسانی افتاده است.

به دنبال پخش برنامۀ "گزارشگر ویژه" از تلویزیون فرانسه، مدیریت "رادیو بین‌المللی فرانسه" بار دیگر گوشزد کرد که خواهان روشن شدن حقایق و تعیین تکلیف قطعی پروندۀ قتل "ژیسلن دوپون" و "کلود ورلون" است. 

Ghislaine Dupont *
Claude Verlon *