گردهمایی بزرگ کشورهای عرب در مکه: اجماع علیه ایران

پنجشنبه شب – ٣٠ مه/٩ خرداد - ملک سلمان، پادشاه عربستان سعودی در مراسم گشایش کنفرانس فوق‌العادۀ سران عرب به تندی از ایران انتقاد کرد و از جامعۀ جهانی خواست تا در مقابل نظام جمهوری اسلامی ایران و "حمایتش از تروریسم" به مسئولیت‌های خود عمل کند.

در این اجلاس که در کاخ "الصفا" واقع در مکه برگزار شد، ملک سلمان افزود: "عدم اتخاذ موضعی قاطع در قبال سیاست‌های تروریستی نظام ایران باعث شد که رهبران این نظام به مسير خود ادامه دهند و تنش را به گونه‌ای که امروز می‌بینیم، تشدید کنند".

به دلیل مصادف شدن با ماه رمضان، جلسات مکه در دیروقت شب و نزدیک به سحر برگزار می‌شود. دیشب به غیر از اجلاس فوق‌العادۀ شورای همکاری خلیج فارس، نشست اتحادیۀ عرب نیز برگزار گردید.

قرار است که امشب – یا سحرگاه روز شنبه اول ژوئن – نیز نشست سازمان همکاری اسلامی تشکیل شود.

حضور ایران

ایران عضو سازمان همکاری اسلامی است و به شرکت در نشست مکه دعوت شده، اما ایران فقط یک نماینده در سطح مدیرکل به مکه اعزام کرده است. رضا نجفی، مدیر کل صلح و امنیت بین‌الملل وزارت خارجه ایران در مورد نشست مکه گفته است: "ایران امیدوار است که اجلاس سازمان همکاری اسلامی تمرکز خود را بر موضوع اصلی جهان اسلام یعنی مسئلۀ فلسطین معطوف نماید".

همۀ این گردهمایی‌ها به دنبال تشدید اختلافات ایران و آمریکا و تنش در منطقۀ خلیج فارس برگزار می‌شود. به ویژه خرابکاری در کشتی‌های نفتکش در سواحل امارات و سپس حملۀ پهپادهای حوثی به تأسیسات نفتی عربستان، باعث شد که ریاض برای تأکید بر اتحاد اعراب در رویارویی با ایران بیشتر بکوشد.

دو بیانیه و دیگر هیچ

اجلاس شورای همکاری خلیج فارس و اجلاس اتحادیۀ عرب هر دو با صدور بیانیه‌هایی به کار خود پایان دادند. هر دو بیانیه لحن مشابهی دارند و موضوع اصلی‌شان محکوم کردن ایران است.

ده بند از یازده بند بیانیۀ پایانی نشست سران اتحادیه عرب مربوط به ایران است. به طور خلاصه این بیانیه‌ با اعلام همبستگی با عربستان، در مورد "برنامۀ اتمی و موشکی ایران، حمایتش از تروریسم و فعالیت‌هایش در جهت بی‌ثباتی منطقه"، از "استراتژی آمریکا در قبال جمهوری اسلامی" پشتیبانی می‌کند.

بیانیه ۹ بندی شورای همکاری خلیج فارس نیز چهار بند را به ایران اختصاص داده و از نظام جمهوری اسلامی خواسته که به تعهدات بین‌المللی پایبند باشد و منطقه را به جنگ نکشاند.

موضع متفاوت عراق

تنها کسی که در نشست اتحادیۀ عرب موضعی متفاوت داشت رئیس جمهوری عراق برهم صالح بود که گفت: "ایران یک کشور همسایه و مسلمان است و امنیت آن قطعاً به سود کشورهای عربی و اسلامی خواهد بود". او هشدار داد که بحران منطقه می‌تواند به جنگی بینجامد که "خشک و تر را با هم خواهد سوزاند".

اما سایر سران تقریباً همگی در یک جهت سخن گفتند. از جمله عبدالفتاح سیسی رئیس‌جمهوری مصر با امارات و عربستان ابراز همبستگی کرد و گفت "امنیت خلیج فارس، ارتباط مستقیم با امنیت ملی مصر دارد". او افزود: "حملاتی که تاسیسات نفتی سعودی در معرض آن قرار گرفتند، اقدامات تروریستی آشکار است و باید با همه ابزارها، با عاملان این حملات مقابله کرد".

همراهی آمریکا و اعراب

چند ساعت قبل از آغاز نشست‌ها در مکه، مایک پمپئو وزیر خارجه و جان بولتون مشاور امنیت ملی آمریکا صریحاً ایران را مسئول حمله به نفتکش‌ها دانستند. شب گذشته پمپئو گفت: "حمله به کشتی‌ها تلاشی از سوی ایران برای افزایش بهای نفت در بازارهای جهانی است"

جان بولتون نیز وعده داد که اوایل هفتۀ آینده شواهد مربوط به دست داشتن ایران در این خرابکاری‌ها را به شورای امنیت سازمان ملل ارائه خواهد کرد.

ایران: عربستان سوءاستفاده می‌کند

در واکنش به تهاجم یک‌صدای کشورهای عرب، عباس موسوی سخنگوی وزارت خارجۀ ایران بیانیه‌های سران عرب را محکوم کرد و گفت که ریاض از برگزاری این نشست‌ها سوءاستفاده می‌کند. موسوی گفت که تهران "اطمینان دارد که اینگونه بیانیه‌ها، نظر واقعی همۀ اعضا نیست و عربستان سعودی از فرصت ماه مبارک رمضان و مکان مقدس مکه استفادۀ سیاسی و ابزاری کرده تا اتهاماتی را از زبان برخی شرکت‌کنندگان در این اجلاس متوجه ایران اسلامی کند." موسوی افزود که عربستان به پیروی از آمریکا و اسرائیل به اقدامات ضد ایرانی خود دست زده است.

حضور قطر

به رغم قهر میان قطر و عربستان، شیخ عبدالله ناصر آل ثانی، نخست‌وزیر قطر در نشست‌های مکه حضور یافت. از دو سال پیش عربستان همراه با بحرین و امارات و مصر، روابط خود را با قطر قطع کرده‌اند. آنها دوحه را به نزدیکی با ایران متهم می‌کنند. حضور نخست‌وزیر قطر در مکه بسیار کم‌رنگ بود و چنان که خبرگزاری فرانسه می‌نویسد "روشن نیست که سفر عبدالله ناصر آل ثانی به عربستان به معنای آغاز آشتی میان ریاض و دوحه است یا خیر".