افزایش بهای بنزین: پس از ابراز نا آگاهی روحانی، علی لاریجانی بر «مشورتی» بودن نقش سران سه قوه در این باره تاکید کرد

علی لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی ایران، که در پی افزایش ناگهانی بهای بنزین از سوی نمایندگان سخت مورد انتقاد قرار گرفته بود، در نشست خبری روز گذشته، با اشاره به افزایش بهای بنزین، به خبرنگاران گفت «دولت می‌توانست طبق قانون هدفمندی یارانه‌ها این کار را انجام دهد، [...] منتها به خاطر شرایط و حساسیت‌ها آمد در [شورای هماهنگی سران سه قوه] مشورت کرد. این جنبۀ مشورتی بود. ولی پیشنهاد دولت است».

او برای زدودن انتقادات از شورای سران سه قوه گفت «آن قسمتی که سران تصمیم گرفتند آن بود که همۀ این منابع [حاصل از افزایش بهای بنزین را] بدهند به مردم، چون قانون گفته ۵٠ درصد را بدهند، این را تغییر دادیم چون منابعش اندک است».

علی لاریجانی در واکنش به سخنان نمایندگان که او را به دلیل آگاه نکردن آنان از این تصمیم بشدت مورد انتقاد قرار داده بودند گفت «روز سه شنبه [پیش از افزایش بهای بنزین] در جلسۀ غیرعلنی به نمایندگان گفتم که یک همچنین طرحی [...] در حال اجرا هست. چند روز قبلش هم گفته بودم، البته حالا تاریخش را یادم نیست گفتم یا نه، گفتم در روزهای آینده مثلاً».

سخنان علی لاریجانی در جلسۀ غیر علنی مجلس، بگفتۀ نمایندگان، با آنچه او روز یکشنبه در گفتگو با رسانه‌ها ابراز داشت، بکلی متفاوت است. علی اکبر کریمی، عضو فراکسیون نمایندگان ولائی، در این باره با تاکید بر اینکه «ما هیچ اطلاعی از اصلاح قیمت بنزین پیش از اعلام رسمی آن نداشتیم» می‌گوید «تنها موضوعی که در مجلس اتفاق افتاد آن بود که قبل از گرانی بنزین جلسه‌ای غیرعلنی برگزار کردیم و رئیس مجلس در بارۀ مسائل مختلفی [...] بحث و تبادل نظر کرد و مباحثی پیرامون مسائل کلان بودجه در سال ٩٩ مطرح کرد و اشاره‌ای گذرا هم به این موضوع داشت که یکی از راهکارهای تامین منابع برای بودجۀ سال آینده می‌تواند اصلاح قیمت حامل‌های انرژی باشد که در آن جلسه هم بسیاری از نمایندگان مخالفت خود را اعلام کردند».

علی اکبر کریمی تاکید کرد که «رئیس مجلس در آن جلسه هیچ اشاره‌ای به تهیۀ طرح مشخصی برای اصلاح قیمت بنزین و چارچوب طرح به نمایندگان ارائه نکرد و ادعای برخی افراد مبنی بر اینکه نمایندگان در جریان این طرح بودند، کذب محض است».

یحیی کمال پور، نایب رئیس کمیسیون قضائی و حقوقی مجلس، نیز روز ٩ آذر در همین زمینه گفته بود «در جلسات غیرعلنی مجلس در بحث افزایش سوخت صحبت هائی شده که قاطبۀ نمایندگان مجلس با روند افزایش به این نحو موافق نبودند».

محمد رضا نجفی، نمایندۀ تهران در مجلس، نیز روز یکشنبه در گفتگو با فرارو ابراز داشت «رئیس مجلس چند نوبت در بارۀ افزایش قیمت بنزین با نمایندگان سخن گفت، اما به دلایل فنی، اقتصادی و اجتماعی با دیدگاه ایشان موافقت نکردیم و در نهایت آقایان خود در این باره تصمیم گرفتند». او تاکید می‌کند که بر اساس قانون برنامۀ ششم توسعه قرار بود قیمت بنزین به صورت تدریجی و پلکانی تعدیل شود، اما متاسفانه رئیس مجلس «بر خلاف این قانون و مصوبات استمزاجی متعددی که در صحن مجلس در این خصوص دریافت شده بود، اسباب این واقعه را در کشور رقم زدند».

شهروندان ایران هنگامی که در نیمه شب پنجشنبه به جمعه، ٢٣ به ٢٤ آبان، گذشته با نرخ‌های ناشناخته در شمارشگرهای جایگاه‌های فروش بنزین روبرو شدند، دریافتند که دولت، چنانکه خبرگزاری مهر می‌نویسد به «خیال خود با زرنگی» دست به افزایش بها زده است. هنگامی که در بامداد جمعه نخستین زمزمه‌های ناخرسندی بلند شد، ‌مقامات مسئول به فکر آشکار کردن سهمیه بندی و افزایش قیمت افتادند و زمانی که دامنۀ اعتراضات اوج گرفت، شماری از نمایندگان مجلس از بی خبری کامل خود از این تصمیم پرده برداشتند و آن را خواندن «فاتحۀ» نهاد قانون گذاری دانستند و وعده دادند که اجرای آن را متوقف خواهند کرد. هنگامی که آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، از این افزایش پشتیبانی کرد، نمایندگان وعدۀ خود را بازپس گرفتند و این چنین نشان دادند که این بار فاتحۀ مجلس و مجلسیان خوانده شده است.

علی لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی ایران، روز دوشنبه ٢٧ آبان، با سپاسگزاری از «سخنان حکیمانۀ رهبر» که بگفتۀ او «مسیر حرکت مردم و مسئولان را در مورد حوادث چند روز اخیر مشخص کرد»، در نطق پیش از دستور جلسۀ علنی گفت «نمایندگان مجلس پس از شنیدن بیانات عمیق و مدبرانۀ حضرتعالی تبعیت از مسیر تعیین شده جنابعالی را لازم» می‌دانند. رئیس مجلس با این سخنان درب پاسخگوئی به نمایندگانی که در روزهای پیش از آن وی را مورد انتقاد قرار داده بودند بست و به آنان هشدار داد که نظرات خود را پیگیری نکنند زیرا «رهبر مسیر حرکت [را] تعیین» کرده است.

علی لاریجانی حتی اعتراضات مردم به افزایش بهای بنزین را «دسیسۀ چند جانبه» نامید تا تهدید آشکارتر بیان شود.

پرسش اعضای مجلس در جلسۀ روز پیش از آن اما این بود که «چرا نمایندگان در جریان افزایش قیمت بنزین قرار نگرفتند»؟ علی لاریجانی پیش از آن در نشست «شورای عالی هماهنگی اقتصادی سران سه قوه» و اخذ تصمیم به سهمیه بندی بنزین و افزایش بهای آن شرکت کرده بود. غلامرضا کاتب، با اشاره به همین نشست، خطاب به وی گفته بود «انتظار ما از شما اینست که در جلساتی که به نیابت از مجلس شرکت می‌کنید، نظرات نمایندگان هم به خوبی لحاظ شود». حمیدرضا حاجی بابایی، رئیس فراکسیون نمایندگان ولائی، نیز در نامه‌ای به علی لاریجانی از او پرسش کرده بود که «چرا نمایندگان مجلس را در جریان این اقدام مهم قرار نداده» است؟

احمد آزادیخواه، نمایندۀ دیگر مجلس، نیز در جلسۀ روز یکشنبه تاکید کرده بود که «براساس قانون برنامۀ ششم توسعه، موضوع افزایش قیمت حامل‌های انرژی باید در مجلس تصویب شود». مجتبی ذوالنور، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، اعلام کرد نمایندگان هیچ گونه دخالت و حتی اطلاعی از «این اقدام غافلگیرانۀ دولت» نداشته‌اند. محمدرضا پورابراهیمی، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس، تاکید کرد که «تصمیم برای سهمیه بندی و افزایش قیمت بنزین با بی توجهی به مخالفت مجلس انجام شده است» و «برخی از نمایندگان» از شنیدن این تصمیم «یکه خوره‌اند». عزت‌الله یوسفیان ملا، عضو کمیسیون برنامه و بودجه و فراکسیون مستقلان ولائی، نیز گفت «ما هم از بی اطلاعی همه شوکه شدیم». معصومۀ آقاپور، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس، با تاکید براینکه «امضای رئیس مجلس بدون در نظر گرفتن نظر نمایندگان صورت گرفته است» تلویحاً آن را فاقد اعتبار دانست.

آیا رئیس مجلس با پاسخ خود به آنها یادآوری می‌کرد که در برابر «سخنان حکیمانۀ رهبری» دیگر آگاه ساختن و توجه به «نظرات نمایندگان» جایز نیست؟

حمیدرضا حاجی بابائی در نامۀ خود به علی لاریجانی در پرسشی انکاری نوشته بود «نقش و جایگاه مجلس در این کار مهم چه می‌شود؟» پاسخ او را پیش ازآن پروانۀ سلحشوری، نمایندۀ دیگر مجلس، داده بود. بنوشتۀ او «مدت‌هاست مجلس در راس امور نیست. همین یک رکن دموکراسی را نیم بند داشتیم که فاتحۀ آن هم خوانده شد».

فراکسیون امید در مجلس اعلام کرد که «طرحی سه فوریتی برای لغو افزایش قیمت بنزین» تدارک دیده است. رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس نیز خبر داد که «تعداد قابل توجهی از نمایندگان ملت موافقت خود را با ارائۀ یک طرح دو فوریتی برای توقف و لغو اقدام دولت در افزایش قیمت بنزین اعلام کرده‌اند».

طرح های دو و سه فوریتی نمایندگان از آنرو تهیه شده بود که بگفتۀ کوروش کریم پور حقیقی، دبیر دوم کمیسیون انرژی مجلس، با «افزایش قیمت بنزین، فشار بر معیشت مردم غیر قابل جبران خواهد بود». حمیدرضا حاجی بابایی، نمایندۀ دیگر در نامۀ خود یادآوری کرده بود که «مردم [...] توانائی این گرانی و آثار مترتب بر آن را» ندارند. او حتی هشدار داده بود که نمایندگان «به مردم اعلام خواهند کرد چه کسی موافق و چه کسی مخالف [طرح افزایش بهای بنزین] است» تا «لااقل در این یک جا شفاف سازی» شود. پروانه سلحشوری از «ابراز نگرانی مکرر مردم» یاد کرد، بهرام پارسائی، نمایندۀ دیگر، بجای «فشار بر مردم» خواستار «درمان غدۀ سرطانی تولیدات بی کیفیت و پُرمصرف مافیای خودروسازی» شد، معصومه آقاپور، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس، به ایلنا گفت «با این تصمیمی که گرفته شد، اقتصاد ایران که نفس نفس می‌زد از نفس خواهد افتاد». محمدرضا پورابراهیمی، افزایش بهای بنزین را بی تناسب «با کشش جامعه» دانست، وی با اشاره به اعلام برقراری یارانۀ معیشتی، افزود «می‌خواهیم این پول را از مردم بگیریم، دوباره به مردم بدهیم. لطفاً نگیرید». مسعود رضائی، نمایندۀ شیراز، که بر «مخالفت صریح» مجلس با افزایش قیمت بنزین تاکید کرده بود نیز با اشاره به همین یارانه گفت «خدمت به محرومان از راه‌های دیگر هم امکان پذیر بود».

احمد صفری ، نمایندۀ مردم کرمانشاه و عضو کمیسیون انرژی مجلس از این نیز فراتر رفت و با اشاره به افزایش بهای بنزین گفت «کسی مغرضانه این اشتباه را وارد دولت کرده است». اندکی بعد معلوم شد که این «کس مغرض» شورای سران سه قوه بوده‌است. بگفتۀ جلال میرزائی، عضو کمیسیون انرژی، ظاهراً «برای اولین بار در یک اجماع، سران سه قوه رای به یک مسئله دادند».

با این حال، در این زمینه نیز تردید بسیار وجود دارد، زیرا چنانکه تایناک می‌نویسد «در همان ابتدای اعلام این تصمیم، خبری غیر رسمی منتشر شد مبنی بر اینکه ابراهیم رئیسی، رئیس قوۀ قضائیه، با این تصمیم مخالف بوده، اما چون سران دو قوه دیگر [...] موافق بوده‌اند، آن تصمیم به عنوان مصوبۀ شورای عالی اقتصادی ابلاغ شده است». اندکی پس از آن، بر اساس همان نوشته «این خبر غیر رسمی به شکل غیر رسمی تری تکذیب شد و در نهایت مشخص نشد واقعیت ماجرا چه بوده است».

رهبر نیز که حمایت خود را از تصمیم سران سه قوه اعلام داشته و تظاهرکنندگان را «اغتشاشگر» و «اشرار» خوانده و آنان را «دشمن» دانسته بود، چنانکه مهدی چمران نقل کرده است، به شکلی از کِردۀ خود ابراز «مظلومیت» کرد، چرا که روز چهارشنبه ٣٠ آبان، در همایش گام دوم انقلاب در پاسخ به طلبه‌ای که از او پرسیده بود «آقا، شما چرا با افزایش قیمت بنزین موافقت کردید؟» رهبری پاسخ دادند «چه کاری می‌توانستیم انجام دهیم؟» سخنی که بگزارش مهدی چمران «گریۀ حضار را در پی داشت»!

حال نمایندگان مجلس که، بگفتۀ مسعود رضائی، نمایندۀ شیراز، با تصمیم سران سه قوه «پیش مردم شرمنده» شده‌اند، طرحی دوفوریتی برای «تک نرخی کردن بنزین» تدارک دیده‌اند و نمایندگان دیگری که ظاهراً تصمیم سران سه قوه را بازگشت ناپذیر می‌دانند طرح دیگری فراهم آورده‌اند که بر اساس مادۀ اول آن «هرگونه افزایش قیمت کالا و خدمات پس از لازم الاجرا شدن این قانون ممنوع» می‌شود. همین ماده خود «با توجه به [...] تاثیر افزایش قیمت بنزین بر قیمت کالا و خدمات» نگاشته شده و با این حال هدف خود را تثبیت ناممکن بهای دیگر کالاها اعلام می‌کند.

برخی نمایندگان و کارشناسان معتقدند که همۀ این طرح‌ها اینک «مصارف انتخاباتی دارد».