اختلافات سیاسی - ایدئولوژیک میان دو کشور مسلمان ایران و عربستان

روابط میان ایران وعربستان سعودی هیچگاه از آغاز تا امروز این چنین تیره نبوده است. تاریخ معاصر و مدرن عربستان را باید از پایان دهه هزار و نهصد و ده و آغاز ۱۹۲۰ میلادی مورد توجه قرار داد. در این سال ها بود که، با پایان جنگ اول جهانی و فروپاشی امپراطوری ترک‌های عثمانی، خاندان آل سعود توانست با شکست دادن هاشمی‌ها به عنوان قبیله برتر، با تشکیل یک دولت متمرکز مرکزی، خود را به عنوان یک واحد سیاسی دارای نهاد های منسجم اقتصادی، سیاسی و دیپلماتیک تعریف و اعلام موجودیت نماید.  

حسن روحانی و ملک سلمان در اجلاس سران کشورهای اسلامی در استانبول REUTERS

به قدرت رسیدن خاندان آل سعود تقریباً همزمان بود با رونق گرفتن بازارنفت درجهان و توجه غرب صنعتی به طلای سیاه که عربستان یکی یا حتی مهمترین انباراین کالای گرانبها درخاورمیانه به شمارمی رفت.

صنایع نفت عربستان تحت حاکمیت خاندان آل سعود ازاواسط قرن بیستم میلادی به عمده ترین عامل قدرت سیاسی – اقتصادی عربستان تبدیل شد، تا جائیکه منابع مالی حاصل از "حج" تحت شعاع تجارت ده ها میلیارد دلاری نفت قرارگرفت.
لازم به یاد آوری است که ایران تجارت نفت را 20 سال پیش از عربستان با قرارداد "دارسی" در1903 آغازکرده بود.
دردهه هزارو نهصد و بیست میلادی دولت سعودی با ارسال تبریکی که مناسبت سلطنت رضا شاه اولین گام های سیاسی را برای نزدیکی با ایران برداشت.
درسال 1929 میلادی دولت وقت ایران دولت عربستان سعودی به ریاست آل سعود را به رسمیت شناخت، وبا ارسال تبریکی به نام رضا شاه پهلوی پادشاهی "ملک عبدالزیز" بینانگذارخانوان آل سعود را به رسمیت شناخته و از بهبود روابط بین دوکشورایران و عربستان ابراز خشنودی نمود.
به دنبال این نخستین گام های دیپلماتیک میان دو همسایه ی دو سوی خلیج فارس، رقبای بعدی دربازارنفت، در1308 خورشیدی یک پیمان نامه مودِّت میان دوکشورمنعقد شدو درمجلس شورای ملی به تصویب رسید.
به دنبال این مصوبه در1309 خورشیدی ایران رسماً سفارت پادشاهی ایران را درریاض و سپس کنسولگری ایران در"نجد" گشود.
ازاین هنگام بود که می توان گفت دروان نسبتاً مسالمت آمیز دیپلماتیک میان تهران وریاض آغازشد که تا وقوع انقلاب اسلامی و سی وهفت سال پادشاهی محمد رضا شاه ادامه داشت.
درسال 1332 خورشیدی محمد رضا شاه، پادشاه وقت ایران نشان پهلوی وحمایل آن را به  "سعود بن عبد الغزیر" پادشاه جدید عربستان که به جای پدر نشسته بود و نشان درجه یک تاج ایران را به "فیصل بن عبدالعزیر" ولیعهد عربستان اعطا نمود.
در1335 پادشاه عربستان از ایران دیدارکرد و خواستارتوسعه روابط با ایران گردید.
این روابط "حسنه" بین دوکشورتا پایان دوران پادشاهی محمد رضا شاه برقراربود و دو کشوربه خاطرهمکاری های گسترده درمورد بازار بین المللی نفت و نیازسفرحجاج ایرانی به خانه خدا برادامه ی روابط حسن همجواری وهمکاری بین المللی تاکید داشتند.
  به قدرت رسیدن حکومت برخواسته از انقلاب که پایه های ایده الوژیک "شیعه" را به همراه داشت سراغاز دشورای ها درروابط دوکشور بوده است، به ویژه اینکه، آیت الله خمینی، بنیانگذارجمهوری اسلامی هرگز رهبری عربستان و خاندان آل سعود را سزاوارتولیت اماکن مقدس مسلمانان درمکه ندانست و درمواری درسخنرانی ها رهبران عربستان را "منحرفین" ازاصول اسلامی توصیف کرد.
می توان گفت که از1979 میلادی، جز دربرهه های زود گذر و نادر روابط ریاض وتهران هیچ گاه درسطح مطلوب دیپلماتیک نبوده است و به مرور زمان تیره تر وخصمانه ترنیزشده است.
رهبران تهران و ریاض که هردو "سیاست خود را عین دیانت و دیانت خود را عین سیاست" تلقی می کنند.
با توجه به این اندیشه ایدئولوژیک ایران به عنوان یک کشورشیعه و عربستان به عنوان یک کشورسنی ازیک سو اختلافات اعتقادی و سیاسی بی شماری داشته وازدیگر سو داعیه صیانت ازاصول اسلامی و رهبری بردیگرکشورهای مسلمان را دارند.
درحال حاضرو به دنبال اعدام یک روحانی شیعه درعربستان سعودی، درماه ژانویه گذشته، و حمله متقابل گروهی از معترضین به سفارت عربستان درتهران و کنسولگری این کشوردرمشهد درتلافی اعدام "شیخ نمر" سفارت عربستان درتهران بسته و ریاض روابط دیپلماتیک خود با تهران را قطع کرده است.
علاوه برآن روابط خصمانه از تهران و ریاض به "صنعا" و دمشق نیز کشیده شده است.

از ماه ژانویه دو کشور بطورنیابتی دربرخی ازبحران های خاورمیانه مانند یمن، سوریه و لبنان نیز رویا روی هم قرارگرفته اند.
درمجموع می توان گفت که ازسه دهه پیش حمایت عربستان ازحکومت عراق درجنگ هشت ساله و حمایت ایران از حوثی های یمن درجنگی که ازچهارسال پیش ادامه دارد، حمایت بی  قید و شرط جمهوری اسلامی از بشاراسد و حمایت همه جانبه ی عربستان از مخالفین رژیم دمشق، اختلافات میان دوکشوررا سال به سال عمیق ترکرده است.

برای نگاهی به آخرین تحولات دربحران روابط ازآقایان ابوالحسن بنی صدر، اولین رئیس جمهوری اسلامی و جلال ایجادی استاد جامعه شناسی دانشگاه پاریس دعوت کردیم دراین میزگرد دراین مورد نظرشون ارائه بدهند.