قاسم سلیمانی بازوی سیاسی و نظامی دخالت‌های ایران در خاورمیانه بود

قاسم سلیمانی که پس از مرگ به درجۀ سپهبدی ارتقاء یافت، بدون تردید شهره ‌ترین نظامیِ جمهوری اسلامی ایران در جهان بود. این شهرت بیش از همه از آن رو فراهم آمده بود که وی از ٢٢ سال پیش به اینسو بازوی برون مرزی سپاه پاسداران را فرماندهی می‌کرد و به گفتۀ همۀ کسانی که با مناسبات بین‌المللی در خاورمیانه آشنائی دارند، هدایت سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در این منطقه را در دست داشت. این ماموریت از آن رو به وی واگذار شده بود که تهران به کشورهای مسلمان همسایه به چشم میدانی برای «صدور انقلاب» می‌نگریست و این وظیفه به سپاه قدس واگذار شده بود.

قاسم سلیمانی، برخلاف دیگر سرداران سپاهی ایران، کم گفتار بود و پیش از درگیری نیروهای این کشور در جنگ داخلیِ سوریه، چهره‌ای شناخته شده به حساب نمی‌آمد. از هنگامی که ایران شرکت خود در نبردهای جاری در عراق و سوریه را به نام و نیز برای مبارزه با داعش به نمایش گذاشت، قاسم سلیمانی چهرۀ نمادین این حضور شد و تصاویر وی در میدان جنگ در رسانه‌های ایران انتشار یافت.  

قاسم سلیمانی که هنگام مرگ مو و ریشی سفید داشت، در ٢٠ اسفند ١٣٣۵ در قنات مَلِک، روستائی از شهرستان رابر در استان کرمان زاده شده و از نوجوانی به کار بنائی پرداخته بود. او در سال‌های پیش از انقلاب بصورت پیمانکار برای سازمان آب کرمان کار می‌کرد و پس از آن در همان شهر به سپاه پاسداران پیوست و نخست در سرکوب شورش کُردها و سپس با آغاز جنگ میان ایران و عراق، همانند همۀ دیگر سپاهیان به جبهه اعزام شد و همان جا اندک اندک به فرماندهی لشکر ثارالله رسید و در پایان جنگ همراه با همان لشکر به کرمان بازگشت. او در این مقام از جمله به مبارزه با قاچاقچیان مواد مخدر در مرزهای شرقی ایران فراخوانده شده و تا انتصاب به فرماندهی سپاه قدس در همین مقام ماند. او پس از احمد وحیدی دومین فرماندۀ سپاه قدس شد.

فرماندهی سپاه قدس

قاسم سلیمانی از آن پس هدایت عملیات چهارگانۀ این سپاه را در اختیار داشت. این وظایف کسب اطلاعات نظامی در کشورهای همسایه، حمایت از گروه‌ها و جنبش‌های اسلامی برون مرزی نزدیک به جمهوری اسلامی با نام «نهضت‌های آزادی بخش»، ایجاد، آموزش و بکارگرفتن گروهای شبه نظامی در کشورهای مختلف منطقه و بالاخره مشارکت در مبارزه و از میان بردن مخالفان جمهوری اسلامی در خارج از کشور بود.

آغاز جنگ داخلی در عراق و سپس سوریه، میدان گسترده‌ای در برابر جمهوری اسلامی ایران و بازوی نظامی برون مرزی آن، سپاه قدس، گشود و قاسم سلیمانی در مقام فرماندۀ این سپاه بازیگر اصلی سیاست‌های تهران در منطقه شد و نفوذ وی در عراق تا آنجا پیش رفت که موفق الربیعی، وزیر پیشین امنیت ملی عراق در گفتگوئی با الشرق الأوسط، او را «قدرتمند ترین مردِ عراق» دانست.

قاسم سلیمانی، چنانکه گفته شده است، خود در پیامی به ژنرال آمریکائی دیوید پترائوس که در سال‌های ٢٠١١ و ٢٠١٢ ریاست سیا را بر عهده داشت، تاکید کرده بود که سیاست‌های ایران در عراق، لبنان، غزه و افغانستان را او تعیین می‌کند و سفیران تهران در بغداد نفرات نیروی قدس هستند. دیوید پترائوس، بنوشتۀ وال استریت جورنال، او را فردی «مدبر و دشمنی شایسته» دانسته بود. قاسم سلیمانی در یکی ازنشست‌های «کنفرانس جوانان وبیداری اسلامی» گفت «ایران در جنوب لبنان و عراق نیز حضور دارد». سخنانی که با بیانیۀ شماری از نمایندگان پارلمان عراق روبرو شد و آنان قاسم سلیمانی را «دچار توهم» خواندند.

نفوذ و دخالت در امور داخلی عراق و سوریه

قاسم سلیمانی برای اجرا و تداوم بخشیدن به ماموریت‌های سپاه قدس در عراق به ایجاد شبکۀ گسترده‌ای از فعالیت‌های گوناگونِ تجاری، مذهبی، آموزشی و خدماتی دست زد که همۀ آنها به کار پوشش عملیات اصلی می‌آید. نفوذ او با برخورداری از منابع مالی فراوان بر احزاب، گروه‌ها و سیاستمردان عراق چنان بود که تعیین نخست وزیر و وزرای اصلی دولت این کشور بدون رضایت وی میسر نمی‌شد. بن بست کنونی در انتخاب نخست وزیر از همین روست. از همین رو نیز هست که جوانان و شهروندان عراقی که در سه ماه گذشته از فساد و ناکارآئی و وابستگی سیاستمردان کشور خود بشدت ناخرسندند، در کلیۀ تظاهرات و اعتراضات خود از جمله خواستار قطع دخالت جمهوری اسلامی ایران در امور داخلی کشور شده‌اند. به آتش کشیدن کنسولگری ایران در کربلا که یکی از مهمترین مقرهای غیر رسمی رهبران سپاه قدس در این کشور نیز هست، نشان دیگر ناخرسندی مردم عراق از حضور و نفوذ این سپاه در این کشور است.

سفر بشار اسد به تهران و دیدار او با علی خامنه‌ای در اسفند سال گذشته که بدون اطلاع دولت ایران و وزیر امور خارجۀ آن انجام گرفت و به اعلام آشکار ناخرسندی و تقاضای کناره گیری محمد جواد ظریف منجر شد، از حوزۀ اختیارات قاسم سلیمانی پرده برداشت.

قاسم سلیمانی اما در شکل دادن به نیروهای شبه نظامی شیعی وابسته به ایران در عراق که اینک در ائتلاف حشد الشعبی در این کشور گردآمده‌اند و نیز در ایجاد لشکر فاطمیون مرکب از شیعیان افغان و لشکر زینبیون متشکل از شیعیان پاکستانی و پناهندگان افغانی در این کشور که هر دو در حمایت از رژیم بشار اسد در سوریه بکار گرفته شده اند، نقش اساسی داشته است.

مقامات آمریکائی  و برخی نیروهای سیاسی سوریِ مخالف بشار اسد، سپاه قدس و قاسم سلیمانی را به همکاری با نیروهای سرکوبگر رژیم سوریه در قلع و قمع شهروندان این کشور متهم می‌کنند.

هدف از حملۀ آمریکا

قاسم سلیمانی فراوان به عراق رفت و آمد می‌کرد و با توجه به کنترلِ گستردۀ آمریکا بر این کشور و بویژه به رفت و آمدها از طریق فرودگاه بین‌المللی بغداد، می‌توان پنداشت که بخوبی می‌دانست سفرها و دوران و محل اقامت و دیدارهای او از نگاه آمریکائیان پنهان نبود و بنابراین با اطمینان از اینکه تهدیدی از جانب واشینگتن علیۀ او وجود ندارد، به این کشور سفر کرد. بگفتۀ ناظران آگاه «توافق نانوشته‌ای» میان تهران و واشینگتن وجود داشت که هر یک از ایجاد مزاحمت برای دیگری در عراق خودداری کند.

شبه نظامیان وابسته به ایران، شاید به اتکاء بی علاقگیِ دونالد ترامپ به جنگ و خودداری او از پاسخ به برخی عملیات گذشتۀ ایران، نظیر سرنگون ساختن یک پهپاد آمریکائی در منطقۀ خلیج فارس و حملات به تاسیسات نفتی عربستان سعودی، در سه ماه گذشته با راکت اندازی به قرارگاه‌‌ها و بناهای دیپلماتیک آمریکا در عراق دست به تحریکات مکرر زدند و به هشدارهای آمریکا بی توجه ماندند. بگفتۀ مقامات آمریکائی، جمهوری اسلامی ایران در روزهای اخیر دست به انتقال شماری نفرات حزب‌الله زده و طرح حمله به منافع آمریکا در عراق را تدارک دیده بودند. حمله به قاسم سلیمانی و میزبان او ابو مهدی المهندس، معاون حشد الشعبی، بگفتۀ همین منابع برای اعلام هشداری جدی به ایران و جلوگیری از اجرای حملاتی که در صورت وقوع، آمریکا را به واکنشی جدی وادار خواهد کرد، صورت گرفته است.