تغییرات آب و هوا و کنترل گرمایش زمین: از "ریو" تا "پاریس" - قسمت دوم

اختلاف نگرش در باره نحوه کنترل گرمایش زمین

اختلافات و اتخاذ مواضع مختلف کشورها از هنگامی آغاز شد که کشورهای جهان در برابراجرای تعهدات الزام آور کاهش گسیل گاز کربنیک و دیگر گاز های گلخانه ای قرار گرفتند.

همانطور که میدانیم پروتکل "کیوتو" نخستین توافقی بود که اهداف و چهارچوب های الزام آوری برای کشورهای صنعتی جهان در زمینه کاهش گسیل گاز کربنیک و دیگر گازهای گلخانه ای ایجاد میکرد.
این اهداف مشمول ۳۸ کشور صنعتی و اتحادیه اروپا میشد که در آن هنگام ۱۵ عضو داشت.

با وجودی که تمامی این کشورها و اتحادیه اروپا در سال ۱۹۹۷ اصل توافق را پذیرفتند، اما سال ها طول کشید تا برخی از آنها، از جمله آمریکا و روسیه پروتکل "کیوتو" را برای اجرایی شدن، تصویب کنند.

در همین حال، از آغاز قرن بیست و یکم ما شاهد تغییرات ساختاری عمده ای در اقتصاد جهان هستیم. این تغییرات، ناشی از روند جهانی شدن اقتصاد و پیدایش و رشد اقتصادی شتابان کشورهای نوخاسته صنعتی، مانند چین، برزیل، هند،... در جهان است. در این شرایط تازه، تعهدات کشورهای صنعتی امضا کننده پروتکل "کیوتو" نتوانست گسیل گازهای گلخانه ای را اتمسفر زمین کاهش دهد. در نتیجه، برای مهار زدن به روند افزایش اینگونه گازها، لزوم مشارکت فعال تمامی کشورهای جهان در این تلاش جهانی ضرورتی حیاتی یافت. به عنوان مثال، کشور چین از سال ۲۰۰۶ میلادی مبدل به بزرگ ترین کشور آلوده کننده جهان شده است.

به رغم این ضرورت، تلاش های جهانی برای ایجاد یک چهارچوب الزام آور در این زمینه که مورد پذیرش تمامی کشورها باشد، تا کنون نافرجام بوده است. پس از شکست نشست جهانی تغییرات آب و هوایی سال ۲۰۰۹ کپنهاک در این باره، نشست پاریس با هدف ازپیش اعلام شده کنترل گرمایش زمین در محدوده کمتر از ۲ درجه سانتی گراد در افق سال ۲۱۰۰ میلادی به نسبت دوران پیش صنعتی و بدون چهارچوب های الزام آور کلی آغاز شده است.

در واقع، تمامی ۱۹۵ کشور شرکت کننده در این نشست قبول کرده اند تا در جهت رسیدن به این هدف مشترک، برنامه و نقشه راه خود را برای کاهش تولید و گسیل گاز گربنیک و دیگر گازهای گلخانه ای را مستقلاً تهیه کرده و رسماً به این نشست اعلام کنند.

ارائه این گزارش که اصطلاحاً به " آی ان دی سی INDC" Intended) (Nationally Determined
Contributionمعروف است، تلویحاً به منزله تعهدات و راهکارهایی است که این کشورها برای رسیدن به هدف کنترل گرمایش زمین به میزان کمتر از ۲ درجه سانتی گراد قبول می کند.

ملاحظه گزارش های رسمی که تا کنون از سوی ۱۸۰ کشور عضو ارائه شده، نشانگر تداوم رویکرد های گذشته است. به نظر بسیاری از نهادهای معروف غیر حکومتی فعال درمحیط زیست، پیشنهاد های ارائه شده، نمیتوانند اهداف تعیین شده در نشست پاریس را تأمین کنند.

کشورهای نوخاسته صنعتی جهان، خصوصاٌ چین، کشورهای آمریکای لاتین و در رأس آنها برزیل، و در مقیاس کمتری هند، به چانه زنی های خود ادامه میدهند و خواستار نقشه راهی هستند که الزاماً با نقشه راه کشورهای اروپایی- که در جهت نیل به اهداف تعیین شده نشست پاریس به عنوان نمونه به دیگران ارائه شده است، تطابق ندارد.

پیشنهادهای کشورهای تولید کننده و صادر کننده نفت، و در راس آنها عربستان سعودی، در تطابق با اهداف تعیین شده نیست. آنان نگران کاهش شدید درآمدهای نفتی خود هستند.

در واقع، اکثریت کشورهای نوخاسته صنعتی، اولویت را به رشد اقتصادی خود داده و اهداف محیط زیستی را در چهارچوب رشد اقتصادی تعریف می کنند. به دیگر بیان، آنها خواستار روندی طولانی تر برای گذار از انرژی های فسیلی به سوی انرژی های پاکیزه هستند. روندی که نهال رشد اقتصادی آنها را دچار نقصان و کاستی نکند.

در همین حال، برخی از کشورهای پیشرفته صنعتی، از جمله آمریکا و کانادا، تلاش های بیشتر خود را موکول به پذیرش تلاش های بیشتر کشورهای نوخاسته صنعتی می کنند.

از سوی دیگر، کشورهای در حال توسعه و فقیر جهان قرار دارند، که بیش از دیگر کشورها ، آثارزیان بار گرمایش زمین، بر گرده آنها سنگینی می کند. آنها چشم به کمک های مالی کشورهای پیشرفته و ثروتمند جهان دوخته، تا به وسیله آن، گذار تکنولوژِی را برای کشورهایشان میسر ساخته و شرایط اقتصادی خود را با اهداف تعیین شده در جهت مبارزه با گرمایش زمین، تطبیق دهند.

در چنین شرایطی، نشست جهانی تغییرات آب و هوایی پاریس برگزار میشود.در شرایطی که ما شاهد مواضع و رویکردهای متفاوت کشورها هستیم. میتوان پیش بینی کرد که در نشست پاریس، رسیدن به یک اجماع جهانی، بسیارمشکل خواهد بود، اما، غیر ممکن نیست.

شاهرخ بهزادی