چه کسی به فرودگاه سلیمانه حمله کرد؟ بغداد نگران نفوذ ترکیه به کردستان عراق است

دولت عراق حملۀ مجدد ترکیه به کردستان عراق را به شدت محکوم کرد و بهانۀ «مبارزه با تروریسم» را برای نفوذ به این منطقه مطلقاً ناموجه دانست. اما هنوز به درستی معلوم نیست که علت انفجار در فرودگاه سلیمانیه چه بوده است. مسئولان اقلیم کردستان عراق از «بمباران» سخن گفته‌اند، ولی آنکارا چنین عملیاتی را تأیید نکرده است.

عبداللطیف رشید رئیس جمهور عراق به عملیات نظامی ترکیه در کردستان عراق اعتراض کرده است. AFP - BEHROUZ MEHRI

روز شنبه ۱٩ فروردین، رئیس‌جمهوری عراق عبداللطیف رشید اعلام کرد: «عملیات نظامی ترکیه در منطقۀ کردستان همچنان تکرار می‌شود. در آخرین مورد، فرودگاه غیرنظامی سلیمانیه هدف بمباران قرار گرفته است. ما با محکوم کردن این حملات که علیه حاکمیت ملی عراق انجام می‌گیرد، تأکید می‌کنیم که هیچ نوع توجیه قانونی به ترکیه اجازه نمی‌دهد که این نوع عملیات را که موجب وحشت مردم عادی است، به بهانۀ حضور نیروهای دشمن ادامه دهد».

رویدادهای شب گذشته – جمعه ۱٨ فروردین – در نزدیکی فرودگاه سلیمانیه با شرایط بحرانی روزهای گذشته بی‌ربط نیست. از هشت روز قبل، ترکیه آسمان خود را بر تمام هواپیماهایی که از مبدأ یا به مقصد فرودگاه سلیمانیه پرواز می‌کنند، بسته است. آنکارا می‌گوید که نیروهای «حزب کارگران کردستان» (پ‌ک‌ک) دوباره بر فعالیت‌های مسلحانۀ خود افزوده و حتی به فرودگاه سلیمانیه نفوذ کرده‌ است.

اما به درستی معلوم نیست که جمعه شب چه اتفاقی در حاشیۀ فرودگاه رخ داده است. مسئولان فرودگاه گفتند که «یک انفجار در کنار یکی از دیوارهای فرودگاه رخ داده که منجر به آتش‌سوزی شده اما کسی آسیب ندیده است». ولی ساعتی بعد، فرماندار استان سلیمانیه ادعا کرد که انفجار، ناشی از بمباران‌های هوایی ترکیه بوده است.

از طرف دیگر کردهای سوریه روایات دیگری از وقایع ارائه کرده‌اند که موضوع را مبهم‌‌تر کرده است. آنها فرض سوءقصد به جان یکی از رهبران کرد را به میان کشیده‌اند، اما هیچ منبع مطمئنی این فرضیات را تأیید نکرده است.

دعوای قدیمی آنکارا با پ‌ک‌ک

درگیری میان دولت مرکزی ترکیه و پ‌ک‌ک از دهۀ ۱٩٩٠ میلادی تاکنون، با فراز و نشیب‌هایی ادامه یافته است. اما از سال ۲٠۱۵ که مذاکرات آنکارا با پ‌ک‌ک به شکست انجامید، رجب طیب اردوغان عزم جزم کرده که به گفتۀ خود  «سازمان تروریستی پ‌ک‌ک را نه تنها از ترکیه، که از عراق و سوریه» بیرون براند.

جنگ و جدال با داعش و سپس ضعف دولت‌ مرکزی بغداد به ترکیه اجازه داد که نفوذ نظامی خود را در خاک عراق افزایش دهد و به تدریج وارد عمق منطقۀ کردستان عراق شود. در سال ۲٠۱٩، ترکیه فقط ۲٩ قرارگاه نظامی در عراق داشت، اما امروزه این رقم به ٨۷ رسیده است.

بغداد تا مدت‌ها در برابر ترکیه قاطعیتی نشان نمی‌داد. حتی دولت خودمختار اقلیم کردستان عراق به ترک‌ها اجازه داد که نیروهای پ‌ک‌ک را در مناطقی از شمال عراق تعقیب کنند. مسئولان اقلیم کردستان عراق و به طور کلی خاندان بارزانی هیچگاه نظر خوشی به پ‌ک‌ک نداشته‌اند. علاوه بر ترکیه، اتحادیه اروپا و ایالات متحد آمریکا نیز پ‌ک‌ک را یک سازمان تروریستی می‌دانند.

به نظر می‌رسد که واکنش بغداد در قبال آنکارا و اختیار عملی که ارتش ترکیه در خاک عراق به دست آورده، کم‌کم جدی‌ترشده است. نقطۀ شروع این تغییر رفتار را می‌توان رویدادهای تابستان ۲٠۲۲ دانست که طی آن ٩ غیرنظامی عراقی – از جمله چند زن و کودک - در مناطق شمالی کشور زیر آتش توپخانۀ ترکیه کشته شدند. مرگ این افراد که ظاهراً برای گردش به منطقه آمده بودند، اعتراض شدید مصطفی کاظمی، نخست‌وزیر وقت عراق را برانگیخت. وی صریحاً ترکیه را به تجاوز به خاک کشورش متهم کرد.

از آن زمان به بعد، بغداد با نگرانی بیشتری به تحرکات نظامی نیروهای ترک در مناطق مرزی نظر دارد. مقامات عراقی می‌خواهند به ترک‌ها نشان دهند که دیگر در مقابل عملیات نظامی آنها در خاک عراق سکوت نخواهد کرد.

این در حالی است که کارشناسان داخلی ترکیه هشدار می‌دهند که با نزدیک شدن انتخابات ریاست‌جمهوری، رجب طیب اردوغان تلاش خواهد کرد به هر ترتیب از موضوع «مبارزه با تروریسم» بهرۀ سیاسی ببرد. به همین دلیل، این کارشناسان واکنش‌ها یا عملیات نظامی ناگهانی ترکیه علیه پ‌ک‌ک را در هفته‌های آینده محتمل می‌دانند. انتخابات ریاست جمهوری و پارلمان ترکیه در روز ۲۴اردیبهشت برگزار خواهد شد.