یک فعال حقوق‌بشر سعودی وجه‌المصالحه کاهش تنش میان قطر و عربستان شده است

یک سخنگوی وزارت خارجه نروژ، روز سه شنبه ٣٠ مه مراتب تأسف و نگرانی کشور متبوع خود را از تصمیم قطر به خبرگزاری فرانسه اعلام کرد.
وی استرداد این فعال حقوق بشر را که به عنوان پناهنده در راه رفتن به نروژ بود به عربستان سعودی، کشوری که دشوار‌ی‌‌های بسیار در زمینه رعایت حقوق بشر دارد، بسیار نگران کننده توصیف کرد.

روابط میان دوحه و ریاض ، هفته گذشته و به دنبال سخنان شیخ تمیم بن حامد آل ثانی، امیر قطر به شدت تیره شد. امیر قطر سیاست عربستان در قبال ایران را مورد انتقاد قرار داده بود. با وجودی که مقامات قطر درباره این انتقادها اعلام کردند که آژانس خبری رسمی این کشور هک شده بود و سخنان امیر قطر نادرست منعکس شده است، اما این موضوع نتوانست مقامات سعودی را مجاب کند و در واقع گفته های امیر قطر به شکل بسیار گسترده ای در فضای رسانه ای جهان بازتاب یافت؛ سخنانی که نشانگر تنش‌های فزاینده میان دو کشور عربی حاشیه خلیج فارس است.

بسیاری از ناطران سیاسی جهان، با توجه به سابقه درگیری‌ها و تنش‌های گذشته میان این دو کشور عربی و رویکردهای کمابیش متفاوت سیاسی آنها نسبت به تحولات خاورمیانه و مواضع کاملاً متناقض میان این دو در بسیاری از موارد، گسترش تنش و بحران بین ریاض و دوحه را کاملاً محتمل دانستند.

به عنوان مثال، می توان به رویکرد کاملاً متفاوت و متناقض دوحه و ریاض، در مورد حمایت و یا مبارزه با اخوان‌المسلمین در برخی از کشور های خاورمیانه اشاره کرد. حمایت قطر از اخوان‌المسلمین در مصر، و حمایت عربستان از ژنرال السیسیِ مخالف اخوان‌المسلمین، در این چهارچوب قرار می‌گیرد.

رویکرد متفاوت و متناقض این دو کشور در نشست سران کشورهای عرب خلیج فارس، از جمله مواردی است که اخیرآً به تنش‌های فیمابین دو کشور دامن زده است. در حالی که بگفتۀ «مارک پولا» عربستان سعودی موفق شده بود در دیدار اخیر سران کشورهای عرب، آمریکا را به تغییر کلی اولویت‌های خود در مبارزه با تروریسم وادار نماید و بر این اساس ایران را بیشتر از داعش هدف اصلی قرار دهد، قطر و عمان نسبت به رویارویی با ایران هشدار داده‌ و درباره رویکرد عربستان نسبت به ایران مخالفت کردند. مخالفت قطر خشم و ناخرسندی عربستان سعودی را به دنبال داشت و ریاض بر فشارهای خود  بر قطر برای کسب استرداد "محمد اَل اوطیبی" افزود.

آنچه باعث می‌شود وجود بحران جدی میان دوحه و ریاض را همگان جدی بگیرند، سوابق پرتنش بین این دو کشور در ٢٠ سال گذشته است. جنگ "خفوس" بین عربستان و قطر در سال ١٩٩٢ میلادی بر سر اختلاف مرزی بین دو کشور زمانی شعله‌ور شد که نیروهای سعودی به گارد مرزی پلیس قطر حمله کردند و در جریان این درگیری، یک افسر سعودی و ٢ سرباز قطری کشته شدند.

تلاش موفقیت‌آمیز کودتای سفید به‌ رهبری "شیخ حمد بن خلیفه" ولیعهد وقت قطر علیه پدرش، زمانی که وی در ژوئن سال ١٩٩۵ در سفری رسمی عازم قاهره شده بود، با حمایت آمریکا همراه شد و نگرانی سایر کشورهای عرب خلیج فارس را به‌دنبال داشت.

دخالت نظامی تحت حمایت عربستان، امارات، بحرین و مصر، در فوریه ١٩٩۶ برای سرنگونی "شیخ حمد بن خلیفه" امیر سابق قطر و بازگرداندن پدرش به قدرت که در هتلی در ابوظبی اقامت داشت، با موفقیت همراه نشد و تنش در روابط بین عربستان و قطر را به‌ دنبال داشت.

 در آن هنگام کشور قطر، "امیر سلمان بن عبدالعزیز" (پادشاه کنونی سعودی) و برادرش "امیر سلطان" وزیر دفاع وقت سعودی را به طراحی واقعی کودتا متهم کرد.

همانطور که گفته شد، رویکرد سیاسی منطقه ای قطر با رویکرد عربستان تناقض دارد. رویکرد عربستان از سوی ٣ کشور دیگر عربی، امارات متحد عربی، مصر و بحرین، حمایت و پشتبانی می‌شود. این محور عربی به رهبری عربستان، خواهانِ قطع روابط با ایران، و سپس متوقف کردن کلیه حمایت‌های مالی، رسانه‌ای و سیاسی به  اخوان‌المسلمین است؛ رویکردی که با مخالفت جدی قطر روبرو شده است.

این محور عربی همچنین خواستار آنست که قطر تمام مسئولان جنبش حماس و بیش از همه خالد مشعل، موسی ابومرزوق و محمد نزال و عزت الرشق و نیز صالح العاروری را از دوحه بیرون کرده و هرگونه حمایت مالی و سیاسی از حماس را متوقف کند.

شکاف میان قطر و عربستان آنقدر عمیق است که نمی توان به زودی درباره احتمال کاهش آن حدس و گمان زد. کوتاه‌آمدن قطر در برابر برخی از فشارهای عربستان سعودی، جنبه تاکتیکی دارد و به معنی کاهش شکاف عمیقی که بین این دو کشور وجود دارد نیست. تحویل "محمد اَل اوطیبی" فعال حقوق بشر سعودی از سوی قطر به عربستان را می‌توان در این چهارچوب توصیف کرد.