مهندس گوستاو ایفل: مرد آهن و تجارت
اگرچه گوستاو ایفل (۱۸۳۲ – ۱۹۲۳) شهرت جهانی و بقای نام خود را مدیون برج ایفل است اما او در طول عمر ٩۱ سالۀ خود در ساخت بیش از ۵٠٠ اثر معماری و عمرانی سهیم بود. به مناسبت صدمین سالگرد درگذشت این اعجوبۀ هنر و صنعت و علم، رادیو بین‌المللی فرانسه مطالب و گزارش‌هایی را به زبان‌های مختلف تدارک دیده است. مطلبی که می‌خوانید برگرفته از نخستین مقالۀ ار.اف.ای. است که توسط پاتریس مارتن و فلوریان ریوا به زبان فرانسه نوشته شده است.
نتشر شده در:
بر اساس مقالۀ Patrice Martin & Florian Riva
همانطور که سدۀ بیستم شاهد زایش و رونق شرکت‌های عظیم اینترنتی بود، سدۀ نوزدهم نیز توسعۀ سریع راه‌آهن و حمل و نقل را همراه داشت. در این دوره شرکت‌های بزرگ صنعتی ساخت پلها، خطوط آهن، ایستگاه‌ها و همۀ متعلقات لازم را عهده‌دار شدند و بدین ترتیب چهرۀ جدید جهان زاییده از دل انقلاب صنعتی را ابتدا در اروپا و سپس در سایر نقاط دنیا شکل دادند.
در این دوره، گسترش راه‌های ارتباطی (جاده، راه‌آهن و کشتی‌رانی) ساخت انبوه عناصری چون پل، تونل، بهمن‌گیر یا آب‌بند را با درجۀ استحکام و ایمنی بالا اقتضا می‌کرد. در عین حال، سدۀ نوزدهم که همچنان تحت تأثیر معماری کلاسیک اروپایی بود به معیارهای زیبایی ساختمان اهمیت می‌داد. عامل بسیار مهم دیگر، به ویژه در نیمۀ دوم این قرن، نیاز به سرمایه‌گذاری‌های بسیار سنگین بود که گاه حتی از عهدۀ یک دولت به تنهایی بر نمی‌آمد.
برتراند لوموان، مهندس معمار و مورخ که از جمله زندگی‌نامۀ ایفل را منتشر کرده است، در گفتگوی ویدئویی با ار.اف.ای. شرح می‌دهد که چگونه گوستاو ایفل جوان، فارغ‌‍‌التحصیل مدرسۀ عالی سانترال پاریس، کم‌کم به بازار ساخت و ساز وارد شد. مدرسۀ سانترال (مرکزی) یکی از قدیمی‌ترین و معتبرترین مدارس مهندسی فرانسه به شمار می‌آید. بعدها، در زمان رضاشاه، برخی محصلان ایرانی به این مؤسسۀ آموزشی اعزام شدند که از جمله معروف‌ترین آنها مهندس مهدی بازرگان است.
در سالهای جوانی ایفل، اگرچه چرخ‌های صنایع سنگین به حرکت افتاده بود، اما بناهای بزرگ و پلها همچنان به شیوۀ قدیم، اساساً با سنگ ساخته می‌شد. ولی رشد نیازهای صنعتی و گسترش راه‌آهن، فن‌آوری‌های دیگری را طلب می‌کرد که با شتاب تغییرات بزرگ هماهنگ‌تر باشد و بتواند تأسیسات و سازه‌ها را در زمانی بسیار کوتاه‌تر بنا سازد.
در دنیایی که سرمایه و بانک‌داری به سرعت جهانی می‌شد، استعداد و دانش مهندس جوان در کاربرد تکنولوژی آهن و البته زیرکی او در دنیای معاملات و تجارت، شهرت و اعتباری برای وی کسب کرد که در عرض چند سال از محدودۀ فرانسه فراتر رفت و باعث شد که ایفل به عرصۀ پیمانکاری بین‌المللی پا بگذارد. اندک‌اندک شهرت وی در زمان حیاتش چنان اوج گرفت که حتی برخی شخصیت‌های سیاسی چون ناصرالدین‌شاه به دیدار او ابراز اشتیاق می‌کردند.
اگرچه امروزه نام مهندس گوستاو ایفل همیشه با یاد برج ایفل پاریس همراه است، اما نگاهی سریع به دیگر آثار مهندسی او، گستردگی حوزۀ فعالیت و خلاقیت استثنایی وی را بهتر می‌نمایاند. از پل «ماریا پیا» که بر فراز رودخانۀ «دورو» در پرتغال ساخته شده تا اسکلت فلزی مجسمۀ آزادی نیویورک یا ایستگاه قطار شهر بوداپست، دامنۀ جغرافیایی فعالیت مهندس ایفل خیره‌کننده است. کلیسای آریکا در شیلی یا پل «ترانگ‌تیِن» در ویتنام از دیگر نمونه‌های برجستۀ طراحی‌های ایفل است که همگی مهارت و دانش او را در استفاده از فلز و جدیدترین فن‌آوری‌های ساختمانی زمانه نشان می‌دهد.
مشارکت در حفر کانال پاناما البته خود ماجرایی جداگانه است. ساخت این کانال ٨٠ کیلومتری که با عبور از آمریکای مرکزی، دو اقیانوس آرام و اطلس را به یکدیگر می‌پیوندد، یکی از دشوارترین و پرمخاطره‌ترین پروژه‌های عمرانی سدۀ نوزدهم توصیف شده که پس از حدود سی سال مشقت، مرگ هزاران کارگر و هدر رفتن سرمایه‌های هنگفت سرانجام در سال ۱٩۱۴ به روی کشتی‌رانی باز شد و حمل و نقل دریایی را به کلی متحول کرد.
این پروژه که در آغاز در دست فرانسوی‌ها بود با چند بداقبالی بزرگ (زلزله و سپس اپیدمی تب زرد) به بن‌بست خورد. در این میان مهندس ایفل با پیشنهاد ایجاد ده آب‌بند (سد سلولی) در مسیر کانال، بخشی از ضایعات را جبران کرد اما ساخت کانال پاناما سرانجام در قرن بعد به دست آمریکایی‌ها پایان گرفت.
کار شرکت‌های فرانسوی که ورشکست شده بودند به محاکمه‌ای پر سر و صدا کشید که گوستاو ایفل را هم آلوده کرد. اگرچه او در مرحلۀ اول متهم شناخته شد، اما بالاخره در سال ۱٨٩۳ دادگاه او را از هرگونه اتهام تبرئه کرد. با اینحال، این ماجرا که در آن زمان به یک جنجال رسانه‌ای بین‌المللی تبدیل شده بود ایفل را خسته و افسرده کرد.
ایفل در سالهای آخرعمر برای حفظ برج ایفل سخت مبارزه کرد. این برج که در صدمین سالگرد انقلاب فرانسه و به مناسبت برگزاری نمایشگاه جهانی پاریس (۱٨٨٩) ساخته شده بود، می‌بایست طبق برنامۀ اولیه حداکثر بیست سال بعد از پایان نمایشگاه جمع شود. اما مهندس ایفل که به دنبال دلایلی برای نگاه داشتن برج بود، با توسل به جدیدترین تکنولوژی زمانه یعنی تلگراف بی‌سیم، توجیه قانع‌کننده‌ای برای کاربرد برج پیدا کرد. بعد از آزمایش‌های زیاد، سرانجام در سال ۱٨٩٩ ارتباط به زبان مورس از طبقۀ بالای برج ایفل با شهر لندن امکان‌پذیر شد.
از آن زمان به بعد، استفاده از برج ایفل به عنوان آنتن امواج رادیویی یا ایستگاه هواشناسی هیچگاه متوقف نشده است. اما گذشته از کاربردهای عملی، این ساختمان یگانۀ فلزی که عصر جدیدی را در معماری جهانی گشود، امروزه همچنان شناخته‌شده‌ترین نماد کشور فرانسه است که سالانه نزدیک به هفت میلیون بازدیدکننده را به خود جلب می‌کند.
دریافت رایگان خبرنامهبا خبر-پیامک های ما اخبار را بصورت زنده دریافت کنید
آبونه شوید