المپیک ۲٠٠٨ پکن: یک جهان، یک رؤیا؟
پکن برای بازیهای تابستانی المپیک ۲٠٠٨ شعار «یک جهان، یک رؤیا» را برگزید. اما رویاهای حکومت چین الزاماً رویای مردم نبود. در یک نظام اجتماعی که از دیرباز تحت نظر بوده، با حکومتی که در مهار مردمش بی‌رحم و توانا است، تقسیم رویایی مشترک میان حاکمان و حکومت‌شدگان به سختی امکان‌پذیر است.
نتشر شده در:
نوشتۀ نینان وانگ – بخش چینی ار.اف.ای
از زمانی که کمیتۀ بین‌المللی المپیک در قبال مشکل بی‌جواب «دو چین» (چین و تایوان) موضعی کم و بیش روشن گرفت، برگزاری بازیهای المپیک به آرزویی بزرگ برای پکن تبدیل شد. بار اول، جمهوری خلق چین برای المپیک ۲٠٠٠ نامزد شد اما ناکام ماند ولی بالاخره توانست میزبانی بازی‌ها را برای سال ۲٠٠٨ به دست آورد. این موفقیت برای پکن به معنای پذیرفته شدن در جمع جهانی و نمادی بسیار مهم و افتخارآفرین بود.
وقتی در روز سیزدهم ژوئیه سال ۲٠٠۱ آنتونیو سامارانش در شهر مسکو اعلام کرد که کمیتۀ بین‌المللی المپیک، چین را به عنوان میزبان بازیهای ۲٠٠٨ برگزیده، ده‌ها هزار نفر به خیابان‌های پکن ریختند تا این پیروزی را جشن بگیرند. از زمان اعتراضات سال ۱٩٨٩ که به تظاهرات میدان تیان‌آن‌من شهرت یافت، چنین تجمع خودجوشی در پایتخت سابقه نداشت.
در طول بازی‌ها، صدها هزار گردشگر و ده‌ها هزار خبرنگار از چین بازدید کردند که این چالشی بزرگ برای حزب کمونیست چین بود.
اعلام میزبانی چین از سوی کمیته بین‌المللی المپیک واکنش‌های بی‌شماری را در جهان برانگیخت. صداهای زیادی در انتقاد از وضعیت حقوق بشر در این کشور، فقدان آزادی مطبوعات یا حتی چند و چون آلودگی هوا بلند شد.
در پاسخ به همۀ این نگرانی‌ها دولت چین اعلام کرد که برگزاری بازی‌ها باعث افزایش مبادلات میان این کشور و جامعۀ جهانی خواهد شد و به بهبود وضعیت حقوق بشر و آزادی رسانه‌ها در چین کمک خواهد کرد. اما درست قبل از گشایش بازی‌ها، برخی سازمان‌ها تأکید کردند که نه تنها چین به قول‌های خود عمل نکرده که حتی بیشتر از قبل صداهای خلاف میل خود را ساکت می‌کند.
مسئلۀ تبت
در پی تظاهراتی که در ماه مارس ۲٠٠٨ در تبت به آشوب و خشونت و خونریزی کشید، دولت چین اعلام کرد که ۲۲ نفر در شهر لهاسا کشته شده‌اند. اما طرفداران استقلال تبت در خارج از کشور گفتند که شمار کشته‌شدگان در این سرکوب خونین بسیار بیشتر بوده است.
در روز هشتم اوت (۱۸ مرداد ۱۳۸۷) که بازی‌ها افتتاح شد، «مشعل آزادی تبت» به منطقۀ لداخ هند رسید که بعد از تبت مهم‌ترین مرکز دین بودایی لامایی محسوب می‌شود. این «مشعل آزادی» به تقلید از مشعل المپیک، حرکت خود را از یونان آغاز کرده و با عبور از ۵٠ شهر اروپایی، ایالات متحد آمریکا، کانادا، مکزیک، نیوزیلند، تایوان و اوروگوئه، مردم را به آگاهی در مورد «سلطۀ حکومت چین بر تبت» فرا خوانده بود.
از سوی دیگر، مشعل رسمی المپیک پکن ماجراهای بی‌سابقه‌ای را از سرگذراند: برای نخستین بار شعلۀ المپیک از خاک کرۀ شمالی عبور کرد و حتی به قلۀ اورست رسید. همچنین برای نخستین بار حرکت مشعل به مدت سه روز متوقف شد: دولت چین به یاد ٨٠هزار قربانی زلزلۀ سیچوان (۱۲ مه ۲٠٠٨) سه روز عزای ملی اعلام کرده بود. علاوه بر این، مشعل پکن در طول مسیر خود با اعتراضات مدافعان استقلال تبت مواجه شد. از جمله در پاریس، سازمان‌های مدافع حقوق بشر از حرکت مشعل جلوگیری کردند. خانم جین جینگ، شمشیرباز چینی که در این مرحله مأمور حمل مشعل بود به زحمت توانست آن را از چنگ معترضان دور نگاه دارد.
یک روز قبل از افتتاح بازی‌ها نیز بیش از ۲٠٠ نفر در توکیو علیه نقض حقوق بشر در چین و عدم رعایت حقوق اقلیت‌ها تظاهرات کردند. در همان روزها در فیلیپین، گروهی از تظاهرکنندگان با دوچرخه در خیابان‌های مانیل به راه افتادند و خواستار «بهبود حقوق مردم چین» شدند. سازمان عفو بین‌الملل هم در همراهی با این تظاهرات اعلام کرد که «وقت آن رسیده که چین منشور المپیک را که خود حامی حقوق بشر است محترم بشمارد.» عفو بین‌الملل یک ماه قبل از شروع بازی‌ها یادآوری کرد که در سال ۲٠٠۷ هزاران نفر در چین بازداشت شده‌اند.
در همان زمان در پکن، کسانی که خانه‌های سنتی‌شان به خاطر ساخت و ساز المپیک خراب شده بود، چندین بار تقاضای برگزاری تظاهرات کردند اما هیچیک از این تقاضاها پذیرفته نشد. دولت اعلام کرد که اگرچه قانون اساسی چین آزادی بیان را تضمین می‌کند «اما در موارد خاص، تدابیر ویژه اتخاذ می‌شود.»
هنگامی که چین نامزدی خود را برای برگزاری بازی‌ها اعلام کرد، متعهد شده بود که آزادی کامل تمامی گزارش‌ها را رعایت کند. اما در آستانۀ بازی‌ها، مدیریت بخش رسانه‌های کمیته بین‌المللی المپیک متوجه شد که شماری از سایت‌های اینترنت مسدود شده. از جمله تمامی پایگاه‌هایی که در بارۀ تبت یا فرقۀ مذهبی و ممنوع «فالون‌گُنگ» اطلاع‌رسانی می‌کردند از دسترس چینی‌ها خارج شد. در واکنش به تذکرات سازمان‌های بین‌المللی، کمیتۀ برگزارکنندۀ بازی‌ها پاسخ داد که سایت‌های مسدودشده هیچ ارتباطی با المپیک ندارند و آزادی کامل تهیه و پخش گزارش همچنان معتبر است.
آلودگی هوا
یکی از نگرانی‌های کمیتۀ بین‌المللی المپیک آلودگی شدید هوای پکن و خطر آن برای سلامتی ورزشکاران بود. با سختگیری‌های دولت، سه روز قبل از آغاز بازی‌ها، میزان آلودگی کاهش یافت، با اینحال برخی ورزشکاران آمریکایی هنگام ورود به پکن ماسک زده بودند. دولت چین تعداد زیادی از کارخانه‌های آلوده‌کننده را موقتاً تعطیل کرده و حتی برخی از آنها را از حومۀ پایتخت به جای دیگری منتقل کرده بود. رفت و آمد خودروها محدود، و بسیاری از عملیات ساختمانی در پایتخت متوقف شده بود. این اقدامات عاجل و سختگیرانه که «طرح آسمان آبی» نامیده شد، نارضایتی بسیاری از شرکت‌ها، کارگران و ساکنان محلات مختلف را به همراه داشت. ولی در هرصورت اجرای طرح بی‌نتیجه نبود و باعث شد که هوای پکن به طور موقت بهتر شود. در آن روزها خبرگزاری فرانسه نوشت: «هوای پکن آنقدرها که ورزشکاران تصور می‌کردند بد نیست.»
گشایش بازی‌ها
قرار بود که مراسم افتتاح با کارگردانی استیون اسپیلبرگ برگزار شود، اما سینماگر بزرگ آمریکایی به دلیل موضع‌گیری دولت چین در قبال مسئلۀ دارفور (سودان) از انجام کار عذر خواست. به غیر از هالیوود، گروهی از برندگان جایزۀ نوبل نیز از چین خواستند که برای حل بحران دارفور اقدام کند. در آن زمان حکومت سودان به رهبری عمر البشیر جمعیت غیرنظامی دارفور را سخت تحت فشار قرار داده بود. همچنین بیش از صد تن از نمایندگان کنگرۀ آمریکا در نامه‌ای به هو جین‌تائو، رئیس‌جمهور وقت چین، خواسته بودند که این کشور به عنوان بزرگترین سرمایه‌گذار در سودان از نفوذ خود برای حل بحران استفاده کند. آنها در این نامه هشدار داده بودند که در غیر این صورت بازیهای پکن به عنوان «المپیک پاکسازی قومی» شهرت خواهد گرفت.
ورزش چه شد؟
صرف نظر از همۀ جنجال‌ها و مسائل سیاسی، المپیک پکن از نظر ورزشی بسیار قابل توجه بود. به ویژه دو قهرمان استثنایی در این بازی‌ها درخشیدند: یوسین بولت دوندۀ جامائیکایی و مایکل فِلپس شناگر آمریکایی از این زمان به بعد به جرگۀ افسانه‌های دنیای ورزش پیوستند.
همچنین در پکن، افغانستان توانست نخستین مدال المپیک خود را به دست آورد: روح‌الله نیکپا، تکواندوکار افغان مدال برنز مسابقات را برنده شد. یکی دیگر از لحظات بیادماندنی بازیهای پکن، روبوسی دو تیرانداز زن از روسیه و گرجستان بود که بدون توجه به جنگی که میان دو کشور بر سر اوستیای جنوبی جریان داشت، یکدیگر را در آغوش کشیدند. نکتۀ تاریخی دیگر: در پکن شمار ورزشکاران زن از همۀ المپیک‌های قبلی بیشتر بود...
بازیهای ۲٠٠٨ پکن همان قدر که برای دولت چین انتقاد و محکومیت به همراه داشت، فرصت‌ها و پیروزی‌های دیپلماتیک نیز برای این کشور به ارمغان آورد. بازیهای پکن که تا آن زمان پرهزینه‌ترین المپیک تاریخ به شمار می‌آمد، توانایی‌های چین را به دنیا نشان داد. در سالهای بعد، جریان عظیمی از سرمایه‌گذاری‌های بین‌المللی به طرف چین هدایت شد و زیرساخت‌های شهری پکن و هوای شهر بهبود یافت. حتی انتقادهای سیاسی و فشارهایی که دولت پکن را ناچار به پاسخگویی می‌کرد در نهایت حضور بین‌المللی چین را محسوس‌تر کرد. در آن زمان، شاید چینی‌ها تصور نمی‌کردند که پانزده سال بعد قدرت‌شان به جایی خواهد رسید که دیگر هیچ نیازی به فروتنی بین‌المللی یا پاسخگویی نخواهند داشت.
در سالهای بعد از المپیک تأثیر متقابل چین و جهان خارج بیشتر شد تا جایی که امروزه این چینی‌ها هستند که از دنیا می‌خواهند خود را بیشتر با آنها تطبیق دهد.
دریافت رایگان خبرنامهبا خبر-پیامک های ما اخبار را بصورت زنده دریافت کنید
آبونه شوید